BÜYÜK TAARRUZ İLE İLGİLİ LİTERATÜRE GİRİŞ
Serkan KEKEVİ
Millî Mücadele’nin en önemli safhalarından biri olan Büyük Taarruz Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde, Türk ordusunun ve Türk milletinin olağanüstü gayretiyle Türklüğün Anadolu’daki var oluş mücadelesidir. Yaklaşık 200 yıl geri çekilen Türk milleti Anadolu’nun bağrında yeniden doğmuş ve kendisine Sevr ile dayatılan ölüm fermanını yırtıp atmasını bilmiştir. Vatan toprakları üzerinde, bağımsız ve bölünmez Türk devleti sınırları içinde yaşama iradesini en güçlü şekilde ortaya koymuştur. Bu kısa çalışmanın amacı doğrudan Büyük Taarruz’a yönelik kitap, makale, tez ve projelerin tespit edilmesidir. Gelecekte bu konuda çalışacak araştırmacılara ışık tutulması hedeflenmiş ve eldeki eserlerin yekûnu çıkarılmıştır. Çalışma kısıtlı tutulmuş ve doğrudan Büyük Taarruz ile ilgili akademik ve telif eserler tespit edilmeye çalışılmıştır. Yerli ve yabancı arşiv belgeleri, yabancı telif eserler ve bildiri metinleri araştırmanın dışında tutulmuş ve başka bir çalışmaya bırakılmıştır.
Kitaplar
[düzenleyenler]: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Başkanlığı, Afyon Kocatepe Üniversitesi Rektörlüğü, X. Millî Egemenlik Sempozyumu, 7 Mayıs 1996: “Büyük Taarruz ve Sonuçları”, Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Bşk., 1999.
[editör]: Gürsoy Şahin, Atatürk ve Büyük Taarruz Kahramanlarına Armağan, Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi, 2010.
[editör]: Hasan Babacan, Millî Mücadele ve Büyük Taarruzda Afyonkarahisar, Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi, 2010.
[hazırlayan]: ?, Ağustos Zaferleri: 1071-1922, (yayın yeri yok): Türk Kültür Folklor ve Turizm Derneği Özel Yayını, 1972?
[hazırlayan]: ATESE Başkanlığı 1. Askerî Tarih Kurulu, Büyük Taarruz: 70’nci Yıl Armağanı, Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Genelkurmay Basımevi, 1992.
[hazırlayan]: Boğaziçi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Büyük Zafer ve Sonuçları (60. Yıldönümü Toplantısı Bildirileri), İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 1982.
[hazırlayan]: Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Büyük Taarruz: Harp Tarihi Broşürü, Ankara: Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, 1997.
[hazırlayan]: Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi, Türk İstiklal Harb: Batı Cephesi, Büyük Taarruza Hazırlık ve Büyük Taarruz (10 Ekim 1921-31 Temmuz 1922), Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi, 1969.
[hazırlayan]: Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi, Türk İstiklal Harbi: Büyük Taarruz (1-31 Ağustos 1922), Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi, 1968.
[hazırlayan]: Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı, 30 Ağustos Zaferleri, Ankara: Genel Kurmay Basımevi, [19--?].
[hazırlayan]: Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı, Stratejik ve Taktik Sonuçlar Broşürü: İstiklâl Harbinde, Büyük Taarruzda 15’nci tümenin Tınastepe Muharebeleri (26-27 Ağustos 1922), Ankara: Genelkurmay Başkanlığı, 1976.
[hazırlayan]: Millî Kütüphane Genel Müdürlüğü, Büyük Zafer’in 50. Yıldönümü’ne Armağan, Ankara: Milli Eğitim Yayınevi, 1972.
[hazırlayan]: Millî Kütüphane, Atatürk ve Büyük Zafer: Nutuk, Beyanname, Demeç ve Telgraflar, Ankara: Millî Kütüphane Atatürk Dokümantasyon Merkezi Yayınları, 1972.
[hazırlayan]: Millî Savunma Bakanlığı Harb Tarihi Dairesi, Türk İstiklal Harbi: Batı Cephesi, Büyük Taarruza Hazırlık ve Büyük Taarruz (10 Ekim 1921-31 Temmuz 1922), Ankara: Milli Savunma Bakanlığı Harb Tarihi Dairesi, 1967.
[hazırlayan]: T.C. Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi, İstiklâl Savaşında Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi: 1922, Ankara: Genelkurmay Bşk. Harp Tarihi Dairesi, 1949.
[hazırlayan]: T.C. Genelkurmay Başkanlığı, Türk İstiklal Harbi, Batı Cephesi, Büyük Taarruz (1-31 Ağustos 1922), Cilt 2: Büyük Taarruz Takip Harekâtı, Kısım. 6, 2. Kitap, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1995.
[hazırlayanlar]: Arzu Güvenç; Murat saygın, Büyük Taarruzun 90. Yılında Uluslararası Milli Mücadele ve Zafer Yolu Sempozyumu Cilt I-II, 02-04 Ekim 2012/Uşak, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, 2014.
[hazırlayanlar]: Şenay Okay vd., Büyük Taarruz’da Batı Cephesi Komutanları ve Şehitleri, Afyon: Afyon İl Turizm Komitesi, 1972.
Ali Rıza Ülgenalp, Büyük Taarruzda 11.Süvari Alayı: Bir Süvarinin Anıları, İstanbul: Altın Kitaplar, 1980
Aslan Tufan Yazman, Dumlupınar’dan İzmir’e Esen Kasırga: Günü Gününe Büyük Taarruz, İstanbul: Yörük Basımevi, 1971.
Aslan Tufan Yazman, Hedefiniz Akdeniz! : Sakarya’dan İzmir’e kadar Büyük Taarruz’un Öyküsü, İstanbul: Pamukbank Kültür Yayınları, 1972.
Bilal N. Şimşir, İngiliz Belgeleriyle Sakarya’dan İzmir’e, Ankara: Bilgi Yayınevi, 2021.
Fahri Belen, Büyük Türk Zaferi “Afyon'dan İzmir'e Kadar”, Cumhuriyet Gazetesi Yayınları, 1999.
Halid Uzel, Büyük Taarruz Arefesinde Ulu Atatürk Kocatepe’de 26 Ağustos 1922: Kahraman Türk Milleti ve Hayat’dan Sesler’den Görüşmelerinden Yapraklar, (yayın yeri yok): (yayınlayan yok), 1985.
Hayri Sevimay, Kurtuluş’un Romanı: Savaş ve Barış 3: Büyük Taarruz ve Lozan, Ankara: Öztunç Matbaası, 2020.
İbrahim Artuç, Büyük Taarruz: Başkomutan Meydan Muharebesi, İstanbul: Kastaş Yayınları, 1986.
İbrahim Balcı, Milis Binbaşı-Hacıoğlu Hafız Mehmet Ragıp Bey, İstanbul: Puslu Yayıncılık, 2018.
İsmail Talipoğlu, Büyük Taarruz ve Başkomutan Tarihi Milli Parkı, Ankara: Gökçe Ofset, 1998.
İsmet Görgülü, Büyük Taarruz, Ankara: T.C. Genel Kurmay Başkanlığı, 1992.
Mehmet Koç, Dokuz Ay On Gün- Akşehir'den Zafer Doğdu (Gün Gün Büyük Taarruz Hazırlıkları ), Konya: Akşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Konya, 2009.
Mehmet S. Aygen; Ahmet Tunca; Ahmet Sarlık, Büyük Zafere Doğru, Afyon: Türkeli yayınları, 1984.
Mehmet Şevki, Büyük Taarruz Nasıl Oldu?, Ankara : Akşam Kitaphanesi (Matbaası), 1933.
Mustafa Kemal Atatürk, 30 Ağustos Hatıraları, İstanbul: Cumhuriyet Gazetesi Yayınları, 2000.
Muzaffer Gökman, 30 Ağustos’a Doğru: Makaleler- Anılar, İstanbul: Eğitim-Öğrenci Yayınları, 1976.
Mücahit Özçelik, Sessiz Bekleyiṣ: Türk Kamuoyunda Sakarya'dan Büyük Taarruz’a (Eylül 1921-Ağustos 1922), İstanbul: Yalın Yayıncılık, 2013.
Naci Halil Akseki, Başımızda Mustafa Kemal Paşa: Kocatepe'den Kordonboyu’na, İzmir: (yayınlayan yok), 2011.
Osman Kutlu, Kurtuluş Yolunda Büyük Taarruz Yürüyüşü, Ankara: Yazarın Kendi Yayını, 2014.
Sabahattin Selek, Millî Mücadele (Büyük Taarruz'dan İzmir’e), İstanbul: Cumhuriyet Gazetesi Yayınları, 1997.
Sadık Özen, Kocatepe’den Dumlupınar’a: Cumhuriyet İçin Can Verenler, İstanbul: Ozan Yayıncılık, 2009.
Selim Erdoğan, Büyük Taarruz Dağlarda Tek Tek Ateşler Yanıyordu, İstanbul: Kronik Kitap, 2021.
Şevki Yazman, Büyük Taarruz Nasıl Oldu?, (yayın yeri yok): (yayınlayan yok), 1933.
Şükrü Erkal, Türk İstiklal Harbi Cilt 2: Batı Cephesi, 6. Kısım, 1. Kitap. Büyük Taarruza Hazırlık ve Büyük Taarruz (10 Ekim 1921), Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Daire Başkanlığı, 1967.
Talat Turhan, 30 Ağustos: Türk İstiklâl Harbi’nde Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Muharebesi, İstanbul: İleri Yayıncılık, 2004.
Uğur Üçüncü, Büyük Taarruz, Ankara: Altınpost Yayıncılık, 2012.
Makaleler
Ahmet Emin Yaman, “Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Büyük Zafer”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı 16, 1992, ss.147-171.
Asım Gündüz, “Büyük Taarruz Nasıl Hazırlandı?”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı 18, Ağustos 1986, ss.36-39.
Aşkın Özdağoğlu, “Lanchester Stratejisi ve Sistem Dinamikleri: Büyük Taarruz Üzerinde İnceleme”, Savunma Bilimleri Dergisi, Cilt 12, Sayı 2, Kasım 2013, ss.63-94.
Atilla Kollu, Büyük Zafer (Öncesi ve Sonrası ile), Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 8, Sayı 24, 1992, ss.481-560.
Bedrettin Tuncel, “Büyük Zafer ve Afyonkarahisar”, Büyük Zaferin 50.Yıldönümüne Armağan, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür Yay.,İstanbul 1972.
Burak Çınar; Haldun Yalçınkaya, “Blitzkrieg’in II. Dünya Savaşı Öncesi Uygulaması: Büyük Taarruz”. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 5, Sayı 9, Bahar 2009, ss.77-96.
Bülent Çukurova, “Büyük Taarruz Günlerinde Ali Kemal ve Siyasi Görüşleri”, Atatürk Yolu Dergisi, Cilt 6, Sayı 24, ss.357-370.
Cemal Güven, Mustafa Kemal Paşa’nın Sovyet Rus ve Azerbaycan Büyükelçileri ile 5. Süvari Kolordusunu Teftişi ve Ilgın’ı Ziyaretleri”, OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, Cilt 7, Sayı 13, ss.1017-1030.
Cezmi Eraslan, “Atatürk'ün Büyük Taarruz Değerlendirmeleri”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, Ağustos 2008, ss.15-27.
Coşkun Topal, “Büyük Taarruz ve Uluslararası Kamuoyunda Yankıları”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, Ağustos 2008, ss. 110-120.
Fahri Belen, “Büyük Taarruz”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı18, Ağustos 1986, ss. 54-72.
Fahri Belen, “Yunan Cephesi Nasıl Yarıldı”, Büyük Zaferin 50.Yıldönümüne Armağan, İstanbul: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür Yayınları, 1972
Faruk Alaeddinoğlu; Alpaslanaliağaoğlu, “Savaş Alanları Turizmine Tipik Bir Örnek: Büyük Taarruz ve Başkomutan Tarihî Millî Parkı”, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt 18, Sayı 2, Güz 2007, ss.215-225.
Fehmi Akın, “Atatürk ve Fevzi Çakmak'ın Gözüyle Büyük Taarruz”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, Ağustos 2008, ss. 98-109.
Hikmet Öksüz; İsmail Köse, “Amerikan Vesikalarında Büyük Taarruz”, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası, Cilt 27, Sayı 2, 2017, ss.207-238.
Mehmet Kaygana, “Türk Tiyatrosunda Büyük Taarruz”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, Ağustos 2008, ss.131-148.
Mehmet Önder, “Akşehir'de Garp Cephesi Karargahı ve Büyük Taarruz Karar” Büyük Zaferin 50.Yıldönümüne Armağan, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür Yay., İstanbul 1972.
Mustafa Müjdeci, “Hâkimiyet-i Milliye Gazetesinde Büyük Taarruz”, Turkish Studies, Cilt 9, Sayı 1, Kış 2014, ss.387-408.
Naci Şahin, “Büyük Taarruz Öncesi Afyonkarahisar’da Yunan Mezalimi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, Ağustos 2008, ss.121-130.
Nusret Baycan, “Büyük Taaruz’da Komuta Kademelerinde Görev Alanlarla Üst Düzeydeki Karargah Subayları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 9, Sayı 26, 1993, ss.311-394.
Ömer Akdağ, “Büyük Taarruzdan Önce Yusuf Kemal Bey’in Padişahla Görüşmesi ve Avrupa Seyahati”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 14, Sayı 41, 1998, ss.488-512.
Rahmi Doğanay, “Büyük Taarruz’da Türk Havacılığı”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, Ocak 2003, ss.375-388.
Rahmi Doğanay, “Millî Mücadele’de Türk Havacılığı ve Başkomutanlık Savaşı’nda Havacıların Rolü”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, Ağustos 2008, ss. 53-64.
Sabahattin Özel, “Atatürk’ün Büyük Taarruz Öncesinde Adapazarı-İzmit Gezisi (12-24 Haziran 1922)”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, Sayı 5, 2004, ss. 145-175.
Sadık Sarısaman, “Atatürk'ün Büyük Taarruz Değerlendirmeleri”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, Ağustos 2008, ss.28-52.
Sadık Sarısaman; Uğur Üçüncü, “Arşiv Belgelerine Göre Büyük Taarruz”, Tarih Okulu Dergisi, Cilt 9, No.25, 2016, ss.269 - 310.
Sadi Borak, “Mustafa Kemal Büyük Taarruz Gününü Bütün Dünyadan Nasıl Gizli Tuttu?”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 6, Sayı 17, 1990, ss.381-389
Saime Yüceer, Büyük Taarruz Sonrasında Yaşanan Dış Gelişmeler ve Türk İngiliz Savaşının Çıkmamasında Tarafların Rolü, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 9, Sayı 15, 2008, ss.379-394.
Selim Erdoğan, “Büyük Taarruz Öncesinde Bir Dezenformasyon Başarısı: ‘Deli’ Halit Bey’in 19. ve 20. Tümenleri”, Harp Tarihi Dergisi, Sayı 1, Haziran 2020, ss. 73-93.
Selman Yaşar, “Büyük Taarruz’da Türk Havacıları”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, 2008, ss.77-85.
Selman Yaşar, “Büyük Taarruz’da Türk Süvarisi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, Ağustos 2008, ss.244-253.
Selman Yaşar, “Büyük Taarruz’da Türk Topçusu”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, Ağustos 2008, ss.254-262.
Suna Kili, “86. Yıldönümünde Kocatepe-Büyük Taarruz ve Atatürk: Bir Değerlendirme”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, Ağustos 2008, ss. 6-9.
Şaban Ortak, “Büyük Taarruz’un TBMM'deki Yansımaları”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, Ağustos 2008, ss. 65-97.
Uğur Baran Hanağası; Arda Ercan, “Askeri Lojistiğin Tarihsel Gelişimi ve Türk İstiklal Savaşı’nın Büyük Taarruz (1922) Safhası Özelinde İncelenmesi”, International Journal of Human Sciences, Vol.19, Issue 2, 2022, ss.99-111.
Uğur Türkmen, “Büyük Taarruz ve Sonrasında Yapılan Savaşlarda Başarı Gösterenlerin Ödüllendirilmesi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, Ağustos 2008, ss.149-159
Uğur Üçüncü, “Büyük Taarruz Zaferinin Ortadoğu’da Yansımaları”, Tarih Okulu Dergisi, Yıl 11, Sayı 37, Aralık 2018, ss.703-721
Uğur Üçüncü, “Fener Rum Ortodoks Patriği IV. Meletios’un Büyük Taarruzdaki Faaliyetleri”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 17, Sayı 1, 2015, ss.21-50.
Uğur Üçüncü, “Türk Basınına Göre Büyük Taarruzda Din Olgusu” İstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası, Cilt 21, Güz 2011, ss. 345-366.
Zekeriya Türkmen, “Mustafa Kemal Paşanın Büyük Taarruz Öncesinde Süvari Kolordusunu Denetlemesi ve Ilgın Manevrasında Süvari Kolordusu”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 20, Sayı 58, 2004, ss.203-230.
Zekeriya Türkmen, Başkomutan Mareşal Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın Notlarından: Büyük Taarruz Harekâtı ve Büyük Zafere Dair Değerlendirmeleri -1, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Ağustos 2021, ss.4-11.
Zekeriya Türkmen, Başkomutan Mareşal Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın Notlarından: Büyük Taarruz Harekâtı ve Büyük Zafere Dair Değerlendirmeleri – 2, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Eylül 2021, ss.50-59.
Zekeriya Türkmen, Türk İstiklal Savaşında Büyük Taarruz, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Sayı 380, Ağustos 2018, ss. 16-22.
Tezler
Abdullah Erdoğan, Çanakkale ve Büyük Taarruzda Mustafa Kemal Paşa’nın Askeri Rolü, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri, 2017.
Atilla Demiralay, Büyük Taarruz ve Büyük Taarruz Şehitlikleri, Yüksek Lisans Tezi Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2009.
Feyzullah Ezer, Büyük Taarruz Öncesi İkmal ve İaşe, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1997.
Mehmet Erhan Türksoy, Askeri ve Stratejik Açıdan Büyük Taarruz, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İzmir, 2004.
Muharrem Güneş, Büyük Taarruz Öncesi Askeri Hazırlıklar, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Erzurum, 2002.
Murat Bastem, Büyük Taarruz’da Hava Harekâtı, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon, 2010.
Nilgün Nurhan Peköz, Büyük Taarruz ve Mudanya Mütarekesinin İzmir Basınına Yansımaları, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir, 1990.
Uğur Üçüncü, Türk Kamuoyunda Büyük Taarruz, Doktora Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon, 2010
Zinnur Akçasulu, Hâkimiyet-i Milliye ve Peyam-ı Sabah Gazetelerine Göre Büyük Taarruz, Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli, 2019.
Projeler
[Proje Sorumlusu]: Ahmet Altıntaş, Süvari Kolordusunu’nun Büyük Taarruz ve Sonrası Harekâtında Coğrafyanın Rolü, T.C. Afyon Kocatepe Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi Sonuç Raporu, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi, 2020.
[Proje Sorumlusu]: Cihad Cihan, Kocatepe Büyük Taarruz Savaş Alanlarındaki Meçhul Şehitlikler ve Siperlerin Tespiti, T.C. Afyon Kocatepe Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi Sonuç Raporu, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi, 2019.