MİLLÎ MÜCADELE VE KIBRISLI TÜRKLERİN BU MÜCADELEDEKİ ROLÜ

Anasayfa / Makaleler

24 Mart 2018 12:19 Prof. Dr.Ulvi KESER

Okunma

5762

Tweet

MİLLÎ MÜCADELE VE KIBRISLI TÜRKLERİN BU MÜCADELEDEKİ ROLÜ

Prof. Dr. Ulvi KESER

GİRİŞ

Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasının hemen ardından Osmanlı İmparatorluğu’nun Almanya’nın yanında savaşa girmesi üzerine İngiltere, Kıbrıs’ı tek taraflı olarak ilhak ettiğini açıklar. Bu andan itibaren de Kıbrıslı Türkler kendilerini mücadelenin içinde bulurlar. Aslında Millî Mücadele’de bütün desteğini Anadolu insanına veren Kıbrıs Türk’ünün mücadelesi 18. yüzyıl dan beri devam eden Ada’yı Yunanlaştırma mücadelesine karşıdır:[1]

 “Kıbrıs Türkleri bayrağından mahrum edildiği 1878’den bu yana bütün kalbi ile, her şeyi ileTürklüğüne bağlı kalmıştır. Kıbrıs’ı vatan bilmiş ve vatan yapmak için yılmadan en yalnız bırakıldığı, en desteksiz günlerinde bile mücadele etmiştir... Bu Türk’ün yabancı bayrak altına girmemek azminin bir neticesidir.”

Kıbrıslı Türklerin enbüyük arzusu “Kıbrıs Türk’üyüz derken Kıbrıs’ı vatan bilmişiz; ama Türkiye’nin bir parçası olduğumuzu unutmadık, unutmayız. Çünkü en aziz parçalarımız oraya yayılmıştır. Her evden Türkiye’de insanlarımız vardır.”[2] fikrinden hareketle barış huzur içerisinde yaşamaktır. Yunan ordusundaki Rumlar anadolu’da Türk insanına karşı mücadele ederken Kıbrıslı Türkler de Anadolu’ya destek olurlar.[3] Bu dönemde kandırılarak veya zorla cepheye sürülerek Anadolu’da Mehmetçiğe karşı savaşmaya zorlanan pek çok Kıbrıslı Türk bunu reddederek Türk askerinin saflarına katılır.[4] Bir yandan yokluk ve kuraklıkla mücadele ederken bir yandan da iç ve dış düşmanlara karşı mücadele etmek zorunda kalan Kıbrıslıların en büyük moral kaynağı Anadolu’ya olan güvenleridir;[5]

“Mevkiimiz gayet müşkül, davamız da pek mühimdir.Etrafımızda bizi tehdit eyleyen düşman kuvvetleri de az değildir. Ahval ve hadisatın ise müşevveş şerait içinde cereyan eylemekte olduğu da inkâr olunamaz. İşte, ahval-i umumiyeyi bu suretle görmekte olan bazı zayıf yürekliler davamız hakkında endişeye düşerek bedbin oluyorlar... Binaenaleyh zafer yolumuzun nihayete ulaşmak üzere bulunduğu şu son günlerde beyhude endişeye düşerek nevmid ve bedbin olmayalım. Çünkü müdafaasına kalkıştığımız davamız mukaddes olduğu kadar meşrudur.”

TÜRK SAVAŞ ESİRLERİ VE ADADAKİ FAALİYETLER

Öte yandan Ekim 1916’dan itibaren, özellikle Çanakkale Cephesinde esir alınan Türk askerleri, GaziMağusa’nın Karakol Esir Kampı’na getirilirler. Esirlerin sayısı ilk etapta 215 olmasına rağmen, kampa 1923 yılına kadar 10.000’den fazla esir getirilir.[6] Esir kampının emniyeti ve güvenliği önce Kraliyet Manchester ve Liverpool Alayı tarafından ortaklaşa sağlanırken[7] savaşın uzaması ve çeşitli cephelerden getirilen Türk askerlerinin sayısının artmasıyla güvenlik için Ermeni kampındaki Ermenilerden de istifade yoluna gidilir. Türk esirler arasında birkaç başçavuş haricinde İngilizler için “özellik arz eden esir”[8] yoktur. Osmanlı saflarında çarpışırken esir düşen Suriyeliler ve Iraklı Araplar ile Ermenilerde bu kampa getirilmelerine rağmen, kamptaki zor şartlardan kurtulmak isteyen veya yapılan propaganda sonucu kandırılanlar İngiliz kampından ayrılarak Ermeni kamplarına getirilirler.[9]

FRANSIZ ERMENİ KAMPLARI

Fransa, büyük bir petrol savaşına hazırlanırken bunu gerçekleştirebilmek için İngilizler gibi Ermenileri kullanmaktan çekinmez.[10]“Ermenilerden yararlanma programı uzun vadeli ve sabır isteyen bir iştir... Bilinmesi gereken şey sonradan toplanacak meyvenin bugünkü zahmete değer olduğudur.”[11]fikrinden hareketle Fransızlar Kıbrıs’ta Ermeniler için gizli terör kampları kurarlar.[12] Fransa, ayrıca yeterli sayıya ulaşan Ermenilerin şartlar da mümkün olursa Çanakkale’deki Fransız Doğu Kuvvetleri Sefer Komutanlığına katılmalarını arzu etmektedir.[13] İngilizlerin müsaadesiyle[14] Mağusa’nın 24 kilometre kuzeyinde deniz kıyısında, meskenin olmadığı, su kuyuları bulunan yer seçilir.[15] Ermeni kampının Karakol bölgesindeki İngiliz esir kampına yakınlığı[16] ve iki kamp arasındaki bölgenin savaşın başlamasıyla beraber askerî eğitim alanı olarak kullanılması Fransız ve İngilizlerin bu konuda da iş birliği içerisinde olduklarını gösterir. İngilizlerin tek itirazı Ada’ya Port-Said Kampı’n dan Ermeni kadınların ve çocukların getirilmemesi konusundadır.[17] Doğu Lejyonu Talimatnamesi’yle[18] kampın faaliyete geçtiği ilk dönemde 200’er kişilik 6 Lejyon Bölüğü[19] ve 160 Arap’tan oluşan mevcut daha sonra 5.000’e ulaşır.[20] Ancak Fransız subayların,[21] Ermenilere sıcak davranırken Ermenilerin Trikomo köyünü basıp soymaları ve bir İngiliz askerin öldürülmesi gerginliği arttırır.[22] Bu arada Fransız kamplarındaki Ermenilerin istihbarat, casusluk ve jurnalcilik çalışmaları Ada’yı yaşanmaz hâle getirir.[23] Ayrıca Rumların Ermenilere yardım ederken Türk esir kampını taş yağmuruna tutmaları da bardağı taşırır.[24] Olaylar üzerine İngiliz Yüksek Komiseri tek yetkilinin Valilik makamı olduğunu belirtir ve buraya sınırlamalar getirir.[25]

Bu dönemde Kıbrıslı Türkler, Baf Milletvekili Dr. Mehmet Esat ve Dr. Hüseyin Behiç önderliğinde“Türkiye’ye İlhak Partisi”ni kurarlar. Ancak Türkleri düşman olarak gören İngiliz idaresi lider konumundakileri etkisiz hâle getirebilmek için baskılarını artırır:[26]

“Liderlik Girne ve Larnaka Kalesi’ndeydi. Halk arasında jurnalciler kol geziyordu. Türk esirler Kıbrıs’ta kalebenttiler ve halk gizlice bunlara yardım yapmaktaydı. Yardım heyetleri, dinî kisve altında, camilerde toplanırdı. İngiliz ajanları toplananları derhâl jurnal eder, toplantıya katılanlar takibe uğrar, fişlenirdi...”

İngiliz idaresince daha sonra 9 ay tutuklanıp İstanbul’a sürülen Dr. Esat, Mersin’e geçip eşi Faika Hanım’la Anadolu’da Kurtuluş Savaşı’na katılır. Bu arada Kıbrıs valisi 6 Mayıs1919’da Londra’ya bir rapor göndererek Noel kutlamaları esnasında karışıklık çıkartılıp Türk esirlerinin kurtarılacağını ifade eder:[27]

“...Ada sathında kargaşalık çıkacağı konusunda MeclisÜyesi Sait Efendi’nin verdiği bilgiye ilaveten Kıbrıs’ta bulunan eskiistihbarat servisinin sabık ajanları ve başka bazı kaynaklar aracılığıyla şubilgi edinilmiştir: Paskalyadan bir veya iki gün önce Mağusa’daki esir kampınabir kibrit kutusu atılmıştır. Bu kibrit kutusunda bulunan gizli bir yazıdaMısır’da bulunan İngiliz yönetiminin bir çırpıda devrildiği ve 15.000İngiliz’in ortadan kaldırıldığı belirtilmektedir. Bu ayaklanmayla ilgili olarakLefkoşa’da bazı Türklerin tutuklandığı günün gecesinde Mağusa Esir Kampı’ndabulunan savaş esirleri elbiselerini çıkartmadan yataklarına girmişler vekendilerine verilecek işareti beklemeye başlamışlardır...”

Savaş sonrası dönemde debu kamptaki Türk esirlere yardım ettikleri gerekçesiyle pek çok Türk tutuklanırve bu kişiler serbest bırakılsalar da hep baskı ve gözetim altında yaşamakzorunda kalırlar:[28]

“Ada’ya Türk savaş esirleri getirildikten sonra bütün Kıbrıslı Türkler hep oraya akın ettiler soydaşlarını görebilmek için. Babam da bu esir kampına getirildikten sonra hep aynı şeyler olmuş. Çok sıkıntı çektiler bu kampta. O yüzden babam serbest bırakıldıktan sonra bile İngilizlere tepkisini böyle gösterdi ve İngiliz uyruğuna hiç geçmedi ölünceye kadar.”

İngiliz Esir Kampı’nda çalışanların Türk savaş esirlerine karşı takındıkları tutum son derece kötüdür ve özellikle Ermeni ve Rum doktorun Türk esirleri zehirleyerek öldürmeye çalışması özellikle Kıbrıslı Türkleri derinden yaralamaktadır:[29]

“O vakit Türk esirler hep eza çekerlerdi İngiliz askerlerinin elinde. Çok kötü davranırdı İngilizler Türk esirlerine, eziyet ederdi hep. Bu esir kampında yapılan eziyetlerden bir tanesi de esirlere verilen yiyecekle ilgilidir. Ekmek verirlerdi ya İngilizler esirlere. İçine kum karıştırırlardı hep. Türk esirler yesinler, hasta olsunlar, ölsünler diye. Dedem Ali Hüseyin Babaliki bunları anlatırdı hep o günlerde neler çektiklerini gösterebilmek için.”                   

Esir kampındaki Türk savaş esirlerine her türlü destek yine Kıbrıslı Türklerden gelir. Özellikle esaret hayatına alışamayan ve kaçan Türk esirler Kıbrıslı Türklerin desteğiyle Anadolu’ya geçmeye çalışırlar;[30]

“Birinci Dünya Savaşı döneminde Çanakkale’de İngilizler tarafından esir alınarak Ada’mıza getirilen Türk savaş esirleri çeşitli dönemlerde bu esaret hayatından kaçmaya çalışırlar. Kendilerine bu konuda en büyük destek ve yardımı ise Kıbrıslı Türkler yaparlar. Kaçtıktan sonra asıl önemli iş İngilizlere yakalanmamak ve hemen akabinde de mümkün olan en kısa sürede Anadolu’ya ulaşarak tekrar memleket için savaşa girmektir. Bu şekilde kaçan esirlerden bir kısmı da bizim köye gelirler. Onlara en büyük desteği de bizim aile yapar.Anadolu’ya geçiş için tek çare bir sal yapmak veya bir sandal bulmaktır.Sadrazam ailesi de bu Türk esirlerden yardımlarını esirgemez. Onlara kol kanat gerer ve yaptıkları sandallarla kaçmalarına yardımcı olurlar. Bu yardım ve desteğin sonucu olarak bizim köyün ismi değiştirilmiş ve aileme atfen Sadrazam köy olmuştur.

Esirlere yardım ettikleri için hapsedilenler ise Karpazlı Ali Hüseyin Babaliki, Mağusalı Milletvekili Mahmud Naim Adil Efendi, Giritli Hasan Hüseyin Kaptan, kardeşi Ali, kayınbiraderi Kaptan Ahmet Çavuş,  İskeleli Tüccar Kenan kardeşlerden Raşid, Kamil, Said ve Hasan Efendi, Kamil Paşa’nın damadı Doktor Esat, Kormacitli Ahmet Sadrazam, Bilelleli Küçük Hacı Hüseyin Efendi,Mahmut Naim’in akrabası Mağusalı Hoca Mustafa Nuri Efendi, Baf’tan Kavanin Meclisi Üyesi Dr. Eyüp Bey, aslen Giritli olan Ahmet Çavuş, Ahmet Çavuş’un kardeşi Osman ve oğlu Ali’dir.[31] Ayrıca varlıklı Türkler iflas ettirilir, servetleri de Rumların eline geçer.[32]

Esir kampı ve ardından Ermeni kamplarının kurulup bunların Anadolu’ya yönelik faaliyetlerde bulunduğunun öğrenilmesi ve İskenderun-Ceyhan hattına bir çıkartma harekâtı yapılacağı[33] istihbaratı üzerine Taşucu’nda[34] 4. Tayyare Bölüğü kurulur[35] ve Kıbrıs üzerinde uçuşlar yapmak ve belli bölgeleri bombalamak suretiyle Ada’da askerî faaliyetlerin engellenmesine çalışılır. Bu uçuşlarda Türk subayları görev yapmakta,[36] bazen Alman pilotları da Kıbrıs üzerinde uçmaktadırlar.[37] İlk keşif uçuşları mart 1916 tarihinden itibaren başlar.[38] Öte yandan Kıbrıslı Türkler, Alman gemilerine yiyecek ve su yardımında da bulunurlar.[39]Mirtu (Çamlıbel) köyünden bir Kıbrıslı Türk, Alman denizaltılarına yaptığı yardımlara karşılık bir Alman denizaltısınca mükâfat olarak üç aylığına Türkiye’ye götürülür.[40] Bu dönemde 4. Ordu Komutanlığınca temin edilen kayıklarla da Kıbrıs sahillerine casuslar gönderilmiş ve düşman faaliyetleri konusunda bilgi toplanılmaya çalışılır.Anadolu’da mücadelenin devam ettiği günlerde Kıbrıslı Türkler de 1919’da başlayıp 3 yıl devam eden kuraklıkla iyice fakirleşip yokluk çekmelerine rağmen[41] Anadolu’ya her türlü desteği verirler:[42]

“Zaman Türkler için çok çetin bir zamandı. 19 mayıs 1919’da Atatürk’ün samsun’a çıktığı günlerde başlayan kuraklık üç yıl süreyle devam etmiş ve Türk halkı giderek fakirleşmiş, açlık başlamıştır. Türk köylüleri ne yapacağının hesabı içinde derin derin düşünüyor ve kurtuluş çaresi arıyordu. “

Kıbrıs’taki bütün Türk kuruluşları bir araya gelerek Muhacirin-i İslamiyeye Yardım Cemiyetini kurarlar ve Anadolu’ya yardım kampanyalarına başlarlar.[43] Ayrıca Türk İstiklal Kumpanyası ve Hürriyet ve Terakki Kulübü yardım faaliyetlerine derhâl başlarlar.[44] Özellikle 1920-1922 yılları arasında Kıbrıslı Türklerin hürriyet aşkını canlı tutmak ve Anadolu’ya yardım için gönüllü gençlerden ve kadınlardan oluşan gruplarca piyesler,müsamereler, oyunlar verilir. Bu piyes, oyun ve müsamerelerin perde aralarındada ayrıca çeşitli müzayedeler yapılmak suretiyle nakdi yardım toplanır.[45] 12 Ocak 1920 tarihli Doğruyol gazetesinde Mehmet Remzi Okan“Felaketzede Kardeşlerimize Muavenet” yazısıyla Anadolu’ya yardım edilmesi gerektiğini belirtir:[46]

“...Anadolu, Türk’ün son yurdu, son melceidir. Oradaki kardeşlerimizin böyle sefaletler, mahrumiyetler içinde helak olmasına seyirci kalırsak dünyada en alçak insanlar bizler oluruz. Bu felaketler hepimize büyük bir ders-i intibah olsun. Onlar bizim ırkdaşlarımız olmasa bile vazife-i insaniye, muavenetlerine kitabımızı emreder. Şu hâlde vazifemiz iki katlıdır.İzmir civarında yedi ay zarfında 60. 000 Türk şehit edilmiş, 40. 000 kişiterk-i diyar etmeye mecbur kalmış ve 200 milyon liralık servetleri gasp olmuştur. İşte bugün yersiz ve yurtsuz kalmış bu binlerce kardeşimiz bizden muavenet bekliyor...”

Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla beraber adada sıkıyönetim uygulamalarına geçen İngilizler Türk toplumu üstündeki baskılarını da artırır. Bunun sonucu olarak 1915 yılından itibaren Kıbrıs’ta Türkçe gazete yayımlanamaz, Türkiye’de yayımlanan gazetelerin de Kıbrıs’a getirilmesine müsaade edilmez ve Türk bayrağı yasaklanır:[47]

“İngilizler Türk bayrağının çekilmesini yasak etmişler.Şimdi bayrağımızı öpecekmişiz. Bir de resim çektirecekmişiz ve bayrağımız sarılıp kaldırılacakmış...  Bayraksız olarak gezmeye giderken “Yürüyelim ileriye. Atlayalım tepe.“ şarkısını söylerdik. İngilizler bu şarkının söylenmesini de yasak ettiler. Bunun üzerine ilkokuldaki baş öğretmenimiz Remzi Bey, büyük çocuklara şarkıyı ıslıkla almalarını öğretti. Yunanlıların Anadolu’daki ilerlemeleri sırasında her telgraf geldikçe bütün Rum evleri Yunan bayrakları ile ve mavili beyazlık âğıtlarla donatılmaktaydı. Sonraları ara sıra bizim için de iyi haberler gelmeye başlayınca, bu defa Türk evleri de bayraklarımızla ve kırmızılı beyazlı kâğıtlar ile donatılmağa başladı.”

30 Ağustos 1919 tarihli Spectator dergisinde çıkan yazı “Kıbrıslı Türklerin İngiliz idaresinde yaşamaktan başka bir istekleri olmadığını, onların İngiliz idaresine karşı uysal davrandıklarını, Türklerin nam ve hesabına Ada’da İngiliz idaresinin devamını temenni ettiğini“ belirtir.[48]6 Ekim 1919’da yazının tercümesini yayımlayan Doğruyol gazetesi buna çok sert tepki gösterir:[49]

“Şimdiye kadar Yunan idaresine geçen Türk illerinin ne akıbetlere uğradıklarını pekiyi biliriz. Makalede Türk isteklerine dair kısım tashih edildikten sonra mütebaki kısımlar heyeti umumiyesi itibarıyla genellikle doğru ve haklıdır. Türklerin itaatkâr olmaları millî ananeleri icabıdır.Kıbrıs’ın idaresi İngiltere’ye devrolunduğu zaman ses çıkarmadılar çünkü devlet öyle istemişti. Fakat Ada’nın istikbali mevzuu bahis olunca iş değişir. Makale muharriri kendi şahsi namına konuşuyor. Bu hususta Kıbrıs Türklerinin oylarını ve fikirlerini temsil etmiyor. Bu noktanın tashihi lazımdır. Kıbrıslı Türkler damarlarındaki asil ve necip kanı asla lekelemediler, bundan sonra dalekelemeyeceklerdir. Bu bilinmeli.”

Bu dönemde birçok KıbrıslıTürk bizzat Anadolu’daki Kurtuluş Savaşı’na katılmış, Kuvayımilliye’de gösterdikleri üstün başarı ve yararlılıklarla rütbe ve madalya almışlardır.Anadolu’ya geçerek Kuvayımilliye’ye katılanlar arasında ilk akla gelenler Doktor Binbaşı Osman Necmi Bey, Mülazım TahirBey ve Mustafa Kemal Atatürk’ün daha sonra “Güvendiren” soyadını verdiği FatinBey,[50]Kıbrıs’ın ilk Türk avukatlarından Naim Efendi’nin oğlu Raşit Bey ve Ali Vefa Bey,[51]Kimya Öğretmeni Remzi Bey, Eski Bahriye Subayı Ali Nazmi Bey vardır.[52]  İngiliz Esir Kampı’nda bulunan Türk savaş esirlerine yardım ettiği için tutuklanan ve hapse atılan Doktor Esat Bey’in karısı Faika Esat Hanım da Kurtuluş Savaşı’na katılan ilk Kıbrıslı kadındır.[53] Girneli Feriha Tuna Hanım’ın babası da Anadolu’ya hayati lojistik destek sağlayarak bu mücadelede yerini alır ve İngilizlerin yasakladığı kinin hapları fes içerisine gizlenmek suretiyle Anadolu’ya ulaştırılır.[54] Ayrıca Anadolu’ya gemilerle gizlice silah, gıda ve tahıl taşıdığı gerekçesiyle tutuklananlar arasında Kıbrıs’ın önde gelen Türk ailelerinden Kenan ilesi mensupları da vardır.[55] Kıbrıslı Sanatkâr ve Diş Tabibi Ali Rıza Efendi de Kurtuluş Savaşı’na katılmış, altından yaptığı bir Atatürk heykelini de bizzat kendisi Ataya Çorum’da vermiştir.[56]TBMM’de İzmir milletvekili olarak görev yapan Hüseyin Sırrı Bey de Kurtuluş Savaşı’na bizzat katılmış ve büyük yararlılıklar göstermiş şahsiyetlerden bir tanesidir.[57] Bunların dışında başka Kıbrıslı Türkler de mevcuttur:[58]

“1940’lara kadar Kayseri’nin Talas ve daha sonra Mersin’de bir başka nahiye müdürlüğünde bulunmuş olan amcam Hüsnü Tonguç,Mustafa Kemal’in ordusuna katılmış ve çarpışmalarda birkaç yara almış Kıbrıslı Türklerden biridir ve 1938’de bu yara izlerini bize Mersin’de göstererek savaşanılarını anlatmıştı. Aslen Çamlı köylü olan amcam 15-16 yaşlarında Mersin’egitmiş, daha sonra gönüllü olarak Kurtuluş Savaşı’na katılmıştır. ”

Öte yandan Anadolu’da devam etmekte olan Kurtuluş Savaşı’nın başarıyla devam etmesi ve sevinçli haberlerin art arda Kıbrıs’a ulaşmasından sonra İngiliz idaresi, Kıbrıs’la Türkiye arasında oluşan ve gittikçe güçlenen bağları sekteye uğratmak üzere birdizi sert tedbirler alır ve bunları öncelikle 1921-1922 döneminde devreye sokarak okul kitaplarını sansürden geçirmeye başlar:[59]

“İngiliz sömürge yönetimi Türkiye’den kitap gelmesini engelliyordu. Bir müddet sonra Kıbrıslı bir Türk İstanbul’a giderek külliyetli miktarda kitap aldı ve bunları Ada’ya sokmayı başarınca kitaplar gizlice Türk öğretmenlerine dağıtıldı. Kıbrıs’taki Türk halkının Türkiye’de olup bitenleri günü gününe takip etmesi İngiliz idarecilerini, özellikle Maarif Müdürü Mr.Newham’ı çok telaşlandırmıştı. Bu nedenle hâkim ve polislerde olduğu gibi okullarda Türkçe okutan öğretmenlerin büyük bir kısmı görevden alınırken, bir kısmı da adanın bir ucundaki Baf kasabasına sürgün edildi.”

Kıbrıs’ta Rumlar[60], Ermeniler, Museviler çocuklarına istedikleri kitapları serbestçe okutmalarına rağmen Türklere uygulanan yıldırma ve baskı politikası bütün toplumun tepkisini çeker.İngilizler, Türklerin çok gururlu, kişiliklerine düşkün ve bayrakları altında yaşamaya hayati önem veren bir millet olduklarını çok iyi bildiklerinden onların gururları ve millî hisleri ile oynar, tek taraflı kayırmalar ve bayrak çekme yasağı uygulayarak onları Türkiye’ye göçe zorlar.[61] Ayrıca Türkiye’ye yönelik eğitim ve öğretim girişimleri de savsaklanır ve Maarif Yasası değiştirilerek Maarif Encümenliği oluşturulur ve böylece istenen sansür ve engelleme düşünceleri hayata geçirilir. Bunun sonucunda Kıbrıs Türk toplumu kitapsız ve okulsuz kalır.[62]

Bir yandan Kıbrıs Adası’nın Yunanistan’a ilhakını önlemek için gayret gösteren, diğer yandan Anadolu mücadelesine Kıbrıs’tan destek gönderen, “vatana bağlılığı devam ettirmeyi ve Kurtuluş Savaşı’nın devam ettiği bugünlerde onunla yardımlaşmayı sağlamayı“[63] en önemli ilke kabul eden Kıbrıslı Türkler “Türk milleti zelilanecan vermektense harp meydanında ölmeği tercih eder.“[64]diyerek esir kamplarındaki Türk askerlerine yardım etmişler, Anadolu’ya Ermeniler aracılığıyla yapılan silah sevkiyatı ile ilgili güzergâhları ve Anadolu’da bulunan İngiliz ve Fransız casuslarının belirlenmesi yönünde büyük bir gayret sarf etmişlerdir. Ayrıca Teşkilat-ı Mahsusanın talimatları doğrultusunda Ermeni kamplarına yönelik sabotaj girişimlerinde bulunmuşlar, Türk esirlerini kurtarma düşüncesinden de hiç vazgeçmemişlerdir.[65] Bu dönemde değişik faaliyetler aracılığıyla toplanan gelir de gizlice esir kamplarındaki Türk askerlerine ulaştırılır.[66] Kurtuluş savaşı’nı heyecanla izleyen Kıbrıs Türkleri inançlarını yitirmezler ve yurdun kurtarılacağına emin olmanın gururunu yaşarlar:[67]

“Kıbrıs Türkleri, büyük Atalarını 19 mayıs 1919’da Samsun’a çıktığı günden tanımış, ona inanmış, kurduğu Cumhuriyet’in ışıklarından hangi yolu izleyeceğini o zamandan karar almıştı. Cumhuriyet doğarken onu müjdeleyen Ankara’dan atılan top sesleri, Torosları aşıp bizlere kadar gelmiş ve Kıbrıs Türkleri sevinçlerini belirtmek için sokaklara dökülmüş, onu engellemeye çalışan İngiliz sömürge kuvvetleriyle çarpışmayı göze almakta sakınca görmemiş, ondan sonra da onun attığı her adımın arkasından yürümüştür. Camideki hocasından, okuldaki öğretmene, köylüsünden şehirlisine, aydınından işçisine herkes kayıtsız şartsız ona uymanın yarınlarımızı aydınlığa çıkaracağı görüşünde birleşiyordu.”

Söz gazetesinin Anadolu’ya yardım faaliyetlerine katılması üzerine Atatürk 21 Ağustos 1922 tarihinde bu gazeteye bir teşekkür yazısı gönderir;[68]

 “Anadolu, her türlü mevani ve müşkülata göğüsgererek hayat ve istiklalini teminden ibaret olan gaye-i mukaddesesine doğru azimkâr ilerlerken dava-yı millisine karşı Türk ve İslam âleminin göstermekte olduğu teveccüh ve müzaheret-i samima neden fevkalhad mütehassıs bulunmaktadır.Bu yüksek alakanın husul ve idamesinde kıymetli bir amil olan neşriyat-ı vatan perveranenizden dolayı bilhassa arz-ı teşekkür eder ve mücahedat-ımeşkurenizde devamınız ricasıyla teyid-i ihtiram eylerim, efendim.”

Bu dönemde, ayrıca Anadolu’ya destek olmak gayesiyle Kıbrıs’ta “Anadolu’ya Yardım Kartpostalları”[69] bastırılıp vatandaşlara satılmıştır. Bütün bu faaliyetlerin ve gayretlerin sonuçları yavaş yavaş alınmaya başlanmış, Kıbrıs Türkleri ellerinden geldiğince maddi manevi yardımlarla Anadolu’yu desteklemeye devam etmiştir.[70] Yunan ordusunun Anadolu’da Türk askeri karşısında savaşı kaybetmesi ve İzmir’den çekilmek zorunda kalması Rum ve Yunanlıların Kıbrıs Adası’nı Yunanistan’a ilhak etme düşüncesini sekteye uğratır ve bir müddet için de olsa rafa kaldırılmasına sebep olur. 31 Aralık 1922 tarihinde oluşturdukları bir heyeti Türkiye’ye gönderen Kıbrıslı Türkler Ada’nın tekrar eski sahibine yani Türkiye’ye verilmesi için faaliyetlere girişirler. Türk askerinin Anadolu’da düşmana karşı zafer kazanması o günkü Kıbrıslı Türk aydınlarını da etkiler. Örneğin Kıbrıslı Şair Kaytaz-zade Mehmet Nazım Efendi[71] 25 Nisan 1921 tarihinde Doğruyol gazetesinde yayımlanan “ Neva-yı Zafer / Zafer Şarkısı “ adlı şiirinde duygularını şu dizelerle dile getirir;[72]

“Kemal’in sa’yi meşkûr olaya Rabb iki âlemde

Odur bu milleti tahlis eden kayd-ı esaretten”

Türk ordusunun 9 Eylül1922’de İzmir’e girdiği öğrenilince bu matbaa sahipleri tarafından hemen çoğaltılarak halka dağıtılır ve Kıbrıslı Türkler ilk defa korkusuzca Lefkoşa’da Atatürk Meydanı’nda toplanırlar.[73] Sevinç gösterileri içerisinde davul zurnalarla gösteriler yapılır, halaylar çekilir ve Kıbrıslı Türkler “Paşam seni özledik. Bizi de kurtar.“ diye dualar ederler;[74]

 “İzmir’in kurtarıldığı günlerde genç, yaşlı hepimiz sokağa dökülmüştük. Davullar,zurnalar çalıyor, biz sevinçten oynuyorduk. İngiliz’in baskısından bıkıp usanan, fakirlikten kan ağlayan halkın tek umudu Atatürk’tü ve biz Atatürk’e seslenerek onu Kıbrıs’a davet ediyorduk. Atatürk Meydanı’nda toplandığımızı haber alan sömürge yönetimi, polislerini silah ve sopalarla üzerimize göndermiş, halkın dağılmasını istemişti. Fakat bunlar bizi yıldırmadı ve 9 Eylül 1922 Türklerin örgütlenmeye başladığı, sömürge yönetimine başkaldırdığı bir gün oldu. 9 Eylül’deki toplantı sona ererken, oradaki halk bundan sonra Atatürk tarafından gerçekleştirilecek her şeyin desteklenmesini, alınacak kararların uygulanmasını ve başarıyla sonuçlandırılan hareketlerin kutlanmasını kararlaştırmıştı. Ancak gizlice yürütülen bu faaliyetleri sömürge yönetimi öğrenmişti. İngiliz valisi bugün hayatta olmayan bazı arkadaşlarımızı çağırmış ve şu itirafta bulunmuştu; ‘Atatürk savaş kazanıyor, Türkiye’de halk zafer sevinciyle coşuyor ve şenlikler düzenliyor. Buna bir diyeceğimiz yok. Fakat sizlere ne oluyor? Mustafa Kemal’in ne yüzünü gördünüz ne de sesini duydunuz.Buna rağmen sokaklara dökülüp onun zaferini kutluyorsunuz. Hayret doğrusu.”

Türkiye’de 29 Ekim 1923 tarihinde Cumhuriyet’in ilan edildiği haberi Kıbrıs’a ulaştığında Ada tam bir bayram havasına bürünür. İngilizlerin baskılarına rağmen her yer ilk defa bu kadar çok Türk bayraklarıyla ve Atatürk’ün resimleriyle donatılır.[75]

SONUÇ

Düşman eline geçtiğinde “vatanın karnına saplanmış bir hançer gibi”[76] görünen, Akdeniz’in ortasında bütün dünyaya açılma imkânı veren Kıbrıs Adası’nın Türkiye ve diğer ülkeler için stratejik önemi yadsınamaz. Hareketsiz duran bir uçak gemisine benzetilen[77] Kıbrıs dört yüz yılı aşkın bir zamandır Türklerle Rumların beraber yaşadığı Akdeniz’in ortasında stratejik önemi büyük bir adadır ve tarihin hiçbir döneminde önemini kaybetmemiştir. Kıbrıs bugüne kadar hiçbir zaman Rum idaresine girmemiş, hiç bir zaman Rumların veya Yunanlıların olmamış, dolayısıyla Türkler de hiçbir zaman Rum idaresinde yaşamamışlardır.[78] Kıbrıslı Türkler de her zaman Türkiye ile sıcak ilişkiler içerisinde olmuşlar ve bağlarını savaş şartlarında bile koparmamışlardır.

• 1974 KIBRIS BARIŞ HAREKÂTI VE PROPAGANDA FAALİYETLERİ
• SAVAŞ DÖNEMİNDE KADIN OLMAK; 1958-1974 SÜRECİNDE KIBRIS ÖRNEĞİ
• BİR KAHRAMANIN ARDINDAN: SÜMER ŞEHİTOĞLU
• PSİKOLOJİK ALGI OPERASYONLARI VE KIBRIS’TA POSTA FAALİYETLERİ
• SAVAŞTA KADIN OLMAK: 1958-1974 SÜRECİNDE KIBRIS ÖRNEĞİ
• STRATEJİ VE GÜVENLİK BAĞLAMINDA CIA İSTİHBARAT BELGELERİNDE KIBRIS
• KIBRIS’TA “İKİ DEVLETLİ YAPI” ORTADAN KALKIYOR MU?
• KIBRIS’TA ERENKÖY DİRENİŞİ; H/M VE KOKKINA
• KIBRIS TÜRK MÜCADELE DÖNEMİNDE İLETİŞİM: TAKSİ POSTASI
• 99. YILINDA ÇANAKKALE’Yİ İYİ ANLAMAK VE ANLATMAK ÜZERİNE