IRAK VE SURİYE’DE TÜRKMEN GERÇEĞİ VE DEĞİŞEN JEOPOLİTİK KOŞULLAR

11 Nisan 2017 11:14 Prof. Dr.Selçuk DUMAN
Okunma
7641
IRAK VE SURİYEDE TÜRKMEN GERÇEĞİ VE  DEĞİŞEN JEOPOLİTİK KOŞULLAR

IRAK VE SURİYE’DE TÜRKMEN GERÇEĞİ VE

DEĞİŞEN JEOPOLİTİK KOŞULLAR

Prof. Dr. Selçuk DUMAN*

Giriş

Türkmenlerin Irak ve Suriye coğrafyasına yerleşmeleri Anadolu’dan çok önce gerçekleşmiştir.Emeviler döneminde 7. yüzyıldan itibaren başlayan bu yerleşim, 8. yüzyılda Abbasi Halifesi Mutasım döneminde Türk Kumandan Aşnas tarafından Türk askeri için Irak coğrafyasında Samarra şehri kurulmasıyla devam etmiştir.[i] Suriye’de ise 9. yüzyılda Tolunoğlu Türk Devleti, 10. yüzyılda İhşidiler Türk Devleti hâkimiyeti yaşanmış[ii] ve Karahanlıların batı kolu hükümdarı I. Tamğaç Han’ın (1058-1068) oğlu olduğu tahmin edilen Hanoğlu Harun tarafından sürdürülmüştür.  Önce bugünkü Kuzey Suriye’de hâkim olan Harun, Ağustos 1065 tarihinde Halep’i de ele geçirmiştir.[iii] 11. yüzyıldan itibaren ise kitleler halinde bölgeye Türk göçleri olmuştur. Bu göçlerle ilgili görüşler ise şu şekildedir: Türklerin Büyük Selçuklular tarafından buraya yerleştirildikleri, Moğolların önünden kaçan 100.000 Türk’ün buranın ilk aileleri olduğu, Osmanlılar zamanında Bağdat yolunu korumak için buraya gelen Türkler olduğu, Şah İsmail’in Meraga’dan getirip yerleştirdiği Türklerin soyundan olmaları, Nadir Şah’ın Azerbaycan’daki Türk garnizonlarından getirdiği askerlerin soyundan oldukları.

Ortak düşünce ise, XI.yüzyıldan itibaren Türklerin Irak’ta yerleşme bölgeleri kurduklarıdır. Kerküklü araştırmacı Hıdır Lütfi’ye göre ise; Abbasi Halifeliğinden çok evvel Irak’ta Türkler vardır. Cengiz Han’ın önünden kaçan “Harizm” Türklerinden bu havaliye kadar gelenler ve binlerce sene evvel kuzeyden gelen Sümerlerle Arapların“Akad” dedikleri Araplarla birleşerek Asurîleri mağlup edip, Suriye ve Mısır’ı Mağrubiye kadar fetheden Türkler vardır.[iv] 

Bu görüşlere paralel olarak, Gazneli Sultan Mesut’un tahta geçmesinde büyük rol oynayan ve kaynaklarda Balhan, Irak ve Nâvekiyye (Yabgulu) adlarıyla anılan Türkmenlerin onun ihanetine uğramaları sebebiyle, Boğa, Göktaş, Dana, Oğuzoğlu, Mansur,Anası oğlu vs. beyleri yönetimleri altında Horasan’dan batıya hareket ettiler.Bunlardan bir bölüğü Acem Irak’a (Zagros Dağlarının doğusuna) başka bir bölüğüde Azerbaycan’a gelerek buranın hâkimi Vehsudan’ın hizmetine girdiler. Bununlabirlikte Vehsudan’nın onlardan kuşkulanması ve dolayısıyla bazı beylerini öldürtmesi sonucunda, bunlardan bir kitle Urmiye Gölü taraflarına gelerek buradaki soydaşlarına katıldılar. Böylece sayıları daha da artan bu Türkmenler,Azerbaycan’daki diğer Türkmenlerle birlikte Anadolu sınırlarını aşıp Hakkâri yörelerine geldiler; çok geçmeden Batman, Garzan, Zap ve Bolan sularının kaynaklarındaki engebeli araziyi istila ettiler. Daha sonra ise bu grup Musul’a geçmiştir.[v]Bu dönemden sonra 1120’lerde Irak’ta Sultan Mahmut hükümranlığı kurulmuştur.[vi]

Görülüyor ki buraların Türkler tarafından fethive iskânı Anadolu’dan çok önce başlamış ve başarılmıştır.

 

Türkmenlerin Bölgedeki Yerleşim Yerleri

Türkler Irak’ta genellikle step karakterli çalılık ve otsu bitkilerle kaplı, tahıl üretimi yapılan bölgelerde yaşamaktadır. Ayrıca bölge petrol bakımından da oldukça zengindir.[vii]Bu bölge Irak’ın orta, kuzey ve kuzey batı bölgelerindedir.[viii]Bölgede yaşayan Türkmenlerin Hanefi mezhebine bağlı olanlar; Kerkük, Bağdat ve Musul Türkmenleri, Şafi mezhebine bağlı olanlar; Erbil, Süleymaniye, Köysancak ve Kürt bölgelerinde yaşayanlar,Caferi mezhebine bağlı Türkmenler ise; Kerkük-Bağdat yolu üzerinde ve civarında kırsal kesimlerde yaşayanlardır. Dolayısıyla Türkmenlerden Sünni-Hanefi olanlar şehir merkezlerinde yaşayanlar, Şafii olanlar ise, Kürt bölgeleri civarında yaşayanlar, Caferi olanlar ise, şehirlere yakın ve güneye doğru Arap bölgelerine yakın yaşayan Türkmenlerden oluşmaktadır.[ix]

Yukarıda verdiğimiz bilgiler sonrası Irak Türklerinin yaşadıkları yerleri şöyle sıralayabiliriz: Ülkenin kuzey batısından güneydoğusuna kadar uzanan bir şeritte yaşarlar. Bunlar ülkenin kuzeybatısında ve Musul’un 60 km doğusunda yaşayan, Telafer ve buna bağlı olan köylerden itibaren, Musul çevresinde yüzlerce köy, Erbil, Altınköprü,Kerkük ve çevresindeki köyler, Tazehurmatu, Tavuz, Tuzhurmatu ve çevresinde Bayat köyleri Kifri, Karatepe, Hanekin, Kızıl-Ribat, Karağan ve çevre köyleri,Şahraban, Bedre, Kazanya ve Mendeli gibi il, ilçe, kasaba ve köylerdir. Bu saydığımız yerler Kuzey Irak’ta olup, ayrıca başkent Bağdat ve çevresinde;Karakol, Azaniye, Rağibe Hatun semtlerinde Türkler yoğun olarak yaşamaktadır.[x]

Irak’ta Türkmen nüfusu1920’lerde yaklaşık  %12 civarındadır.[xi] Bu nüfusun varlığı Irak resmî makamları tarafından sürekli azaltılarak son dönemde %2’ler de gösterilmektedir. Oysa Türkmenler ile yapılan görüşmelerde,  bugün yaklaşık olarak 3 milyon civarındaTürkmen’in Irak’ta yaşadığı bilinmektedir. Sahada görülen nüfus da bu bilgiyi doğrulamaktadır.

Suriye’de Türklerin yerleşim yerleri; Yukarıda da ifade ettiğim gibi Kuzey Suriye ve Halep kentinden başlamıştır. Daha sonra Lazkiye, oradan Trablusşam’a doğru ve iç kısımdan Asi Irmağı vadisi boyunca Hama, Humus ve Şam istikametinde gelişmiştir.[xii] 

Suriye’de yaşayan Türkmenlerin bugün yaklaşık olarak 3 buçuk milyondan fazla olduğu bilinmektedir. Ancak 1,5 milyon Türkmen Türkçe konuşabilmektedir. Geri kalan yaklaşık 2 milyon Türkmen Suriye yönetiminin baskı ve asimile politikaları nedeniyle Türkçe konuşamamaktadır.Fakat Türk olduklarının farkındadırlar. Türkmenler, Suriye’de Araplardan sonraen kalabalık etnik gruptur. Türkmenlerin büyük çoğunluğu Sünni olmakla birlikte az sayıda da olsa Alevi Türkmenler de bulunmaktadır. Yoğunluk olarak Halep,Humus, Hama, Lazkiye, Golan Tepeleri, Şam, Dara ve İdlib gibi önemli şehirlerdeve bu şehirlere bağlı köylerde yaşamaktadırlar. Halep’in şehir merkezinde ve vilayete bağlı yaklaşık 150 Türkmen köyü bulunmaktadır. Bu köyler doğuda Celavlus sınırından başlayıp Azez ve Afrin’e kadar uzanır. Humus’un merkezindeve yaklaşık 60 köyde Türkmenlerin ikamet edildiği bilinmektedir. Yine Lazkiyeve çevresinde Bayır Bucak Türkmenleri olarak bilinen yaklaşık 70 Türkmen köyüyer almaktadır. Ayrıca Türkmenlerin yaşadığı Golan Tepelerinde 20, Rakka’da 12,Hama’da 10, Tartus’ta 6, İdlib’te 5, Dara’da 5 ve Şam kırsalında 4 köy bulunmaktadır. Ancak Golan Tepelerinin işgal edilmesinden sonra orada yaşayan Türkmenlerin büyük bir çoğunluğu köylerini terk ederek Şam merkeze ve kenar mahallelerine yerleşmiştir. Ayrıca Halep, Hama, Humus, Rakka gibi yerleşim yerlerinin yanı sıra Hama’ya bağlı Akrab, Talaf ve Humus’a bağlı Kafr Ram, Houla,Tartus’ta El Mitras, İdlib’de Hafsar, Kastav, Beyt Mılık, Ras el Ayn, Nisibinve Kuneytire gibi yerleşim yerleri de Türkmenlerin yoğun olarak yaşadıkları yerlerdir. Afrin ve Ayn al Arab’da Kürtlerle birlikte yaşayan Türkmenler,Kafra, Şumarin, Türkmen Bahir, El Sarid Doğaniye gibi çevrelerde çoğunluk göstermektedir. Örneğin Azez ve Afrin arasında azımsanmayacak sayıda Türkmen köyüyer almaktadır. Suriye’de şehir merkezlerinden başka 523 tane Türkmen köyü olduğu Suriye Türkmenleri tarafından belirtilmektedir.[xiii]

Türkmenlerin yaşadıkları köylerin isimlerini şu şekilde tespit edilmiştir: “Bugün Lazkiye vilayetine bağlı olan Bayır-Bucak bölgesi genelde Türk köyleri ile meskûndur. Yalnız Antakya’nın Yayladağı hududuna komşu olan Keseb nahiyesi ile buna bağlı olan Çınarcık, İki-Oluk,Karaduran, Kabacık, Eskiören ve Düz-Ağaç köyleri, hemen bu köyleri takiben güneye doğru sahil tarafından Bucak nahiyesi köyleri, içeri kısımda da Bayır nahiyesi köyleri Uluçay’a (Nehr ül Kebir) kadar uzanır. Bucak nahiyesine bağlı Türkmen köyleri, Lazkiye’nin kuzeyinden denize dökülen Arap Çayına (Nehr ülArab) kadar devam ederler.

Bucak bölgesindeki Türk köyleri, bizim hududumuza yakın Güvercinkaya Burnu ve Kara-duman Dağı’nın sahil tarafından ve güneyinde yer alan Bodur-su köyü ile başlar. Buna yakın olan Himmetli ve Kızıllı köyleri iç tarafta ise Bohça-Ağız, Fakı-Hasan köyleri ile devam eder.Yine sahilde Alaca-Burnu tarafında Alaca, Karakol-köyü, Gümüş-Hort yer alır.Alaca bölgesinin güneyinde Akdeniz’e dökülen Kandil Deresi ile Akdeniz sahili arasındaki köyler ”İsa-Beğli köyleri” adı ile anılır. Bu köyler şunlardır:İsa-Beğli, Kara-Mustafa, Büyükpınar, Çiçekli yazı, Sazak, Bozoğlan, Ağtaş,Zeytuncuk, Kaynarca, Karakoca, Kızanlı, Turunç, Kırcaali, Kığır ve Damat köyü.Kandil Deresi ile daha güneydeki Arap Çay’a kadar uzanan sahada sahile yakın olan Eski Kulluk, Dik Ağa, Çapıtlı, Sulayıb ve Burç (Burç-ı İslam) köyleri bu bölgenin güneyinde kalan en son Türkmen köyleridir. Bucak nahiyesinin merkezi Kandil Deresi’nin doğusunda kalan Saray köyüdür. Saray-Köyü’n kuzeyinde yeralan Bucak köyleri: Gergil, Karabucak, Şeyh-Veli, Kantara, Mılıklı, Kisecik,Çardaklı, Yumurcak, Gökdağ, Mülk Kepir, Kulplu-Seki, Karamanlı, Külahlı, Halitli,Çangaralı, Çalkamalı, Filikli, Kerengül, Karaca, Türkmenli köyleridir.Saray-Köy’ün batısında Çamurlu, Camuz, Baskın, Kıraç, Parmaksız, İskenderli,Zimzif ve Bostancı köyleri bulunur. Yine Saray-Köy’ün güneyindeki köyler:Meydancık, Avanlık, Acramli, Bel-Veren, Çukur-Veren, Zahre-Veren, Kandilcik,Hamam, Beyti-Nasir, Kara-Cücük, Molla-Mahmutlu, Kızılcura, Yalnızçam, Mülek,Büyük Kızılcura, Yasancık, Kır Esat, Deli Köy, Küçük Kırca Ali, Kastel ve Seğirt Ali köyleridir. Bucak nahiyesinin güneyindeki Behluliye nahiyesine bağlı Hırbet Türk, Hırtes Türk köyleri yine bu köylerin devamı durumundadır. Saray-Köy’ün batısında ise Şeren, Elmalı, Ayvalı, Muran ve Emlik köyleri yer alır.

Bucak nahiyesinin doğusunda Bayır nahiyesi yeralır. Bayır nahiyesindeki Türkmen köyleri, Uluçay hudutlarına kadar uzanır. Bu nahiyenin merkezi Gebelli’dir. Gebelli’nin kuzeyinde Türk hududuna doğru uzanan köyler Türkiye tarafındaki Yayladağ kazasının köylerinin devamıdır. Bu köyler sırasıyla; Kara Kise, Moruklu, Kepir, Salmur, Kara-Pınar, Salur, Yamadı,Zeytuncuk, Dağdağan, Dere-Yurt, Ablaklı, Dervişli, Çukurcak, Kulcuk, Kapaklı,Nisibin, Çanacık, Cuvalık, Kaya, Hıdan, Saldıran, Karaca Ağız, Kara Ahmet, İsaPınar, Ilıcak, Aşağı Karamanlı, Yukarı Karamanlı ve kör Ali köyleridir.Gebelli’nin doğusunda bulunan ve Uluçaya doğru uzanan köyler ise sırasıyla:Kara Ağıl, Kuruca, Başaran, Züveyli, Hanköy, Kazancık, Mağara, Deberli, AğacaBayır, Keles, Şeren, Aynül Hamam, Şahvuran köyleridir. Gebelli’nin güneyindeki köyler ise, Mağara, Dere, Gündeşli, Kapaklı, Hanbektaş, Hıbıtlı, Kasap,Nisibin, Colturman, Dırahdlı, Ayvalık, Durmuşlu ve Çanlı (Gımam) köyleridir.

Bayır nahiyesinin batısında kuzeyde Kızıldağ’dan çıkarak kuzey güney istikametinde akıp, güneyde Uluçay’a katılan Kızılçay, Bayır ve Bucak bölgelerini ikiye ayırır. Bucak bölgesi daha ziyade ovalık ve düzlükleri, Bayır bölgesi ise ismine uygun olarak yüksek tepeleri ve yaylaları ihtiva eder. Umum olarak isimlerinden de anlaşılacağı üzere bu bölge tamamen Türkmen nüfusla meskûndur. Bayır ve Bucaklı Türkmenlerden vilayet merkezi olan Lazkiye şehrine yerleşenler de vardır. Bu gün nüfusu 100 bine yaklaşan Lazkiye şehrinde 15 bin kadar Bayır ve Bucaklı Türk yaşamaktadır.

Kuzey Suriye’de bulunan diğer grup Türkmen köylerinin Halep’in kuzeyinde yer aldığını söylemiştik. Bu köyler Hatay vilayetimizin doğusunda ve Gaziantep vilayetimizin güneyinde bulunan köylerimizin Suriye’de devam eden uzantısı durumundadır. Bu köylerin en batıda bulunanlar Gaziantep vilayetimizden çıkarak Kilisin batısında Arslanlı Suyu,Deli Çay ve Sabuncu Suyu ile birleşerek kuzey-güney istikametinde akan Afrin Suyu’nun batısında kalan, Havar Dağı ve Kurtdağı bölgesinde bulunan Türkmen köyleridir.Afrin Suyu Suriye topraklarına girdikten sonra Halep’in batısında bulunan Saman Dağlarının doğuda, Havar ve Kurtdağı’nı batıda bırakmak üzere güneye doğru akarken Havar Dağı bölgesinde İnce-Su ve Ok Deresi daha aşağı bölgede de Kurt Dağı’ndan doğan Çerçi Deresi ile birleşir ve batıya doğru dönüş yaparak Reyhanlı’nın kuzeyinde Hatay topraklarına girer ve Amik Gölü’ne dökülür. Afrin Suyu ile Türk hududu arasındaki bu bölgede pek çok Türkmen köyü mevcuttur. Bu bölgenin kuzeyindeki Havar Dağı ile Güneyindeki Kurtdağı arasındaki Ok Deresi vadisi boyunca, hududumuzda bulunan Meydan-ı Ekbez’den Suriye’ye giren Haleb demir yolu geçer ve bu bölgeyi iki kısma ayırır. Kuzeydeki Havar Dağı bölgesi, umumiyetle Türkmen aşiret köyleridir. Afrin Irmağı’na katılan İncesu Irmağı, Havar Dağı bölgesini doğu ve batı olmak üzere iki bölüme ayırır. İnce Su’yun batısında hududumuzdaki meydan-ı Ekbez’den itibaren, güneye doğru Deli Osman, Bindirek,Velidli, Deli Oğlan, Güvende, Tepeköy, Koruköy, Pullu, Sokallı, Atamanlı,Aliviran, Firfirik, Meydanlı oba, Alemdar, Çakmak, Küçük sokalı Öksüzlü, Göbekköyü, Dağ Obası, Şeyler Obası, Dik Obası ve Mağara köyleri uzanır. İnce Su Irmağı’nın doğusunda Gaziantep hududundan güneye doğru Bülbül, Baliköy, Beğ Obası, Mahmut Oba, Kaleköy, Ziyaretköy, Serenci, Orta Oba, Aşağı Oba, Salkaya, Ali Beğ,Karışık, Konak, Hıdırlı, Çolaklı, Sağır Oba, Kuru Göl, Kaş Uzadı, Bebe Uşadı,Kurt Uşatı, Alkanlı, Duraklı, Alıcı, Kızılbaş, Küçük Kargın (Derviş Köyü),Belen, Naz Uşağı, Meydanlık, Çorbacıoğlu ve Anbarlı köyleridir. Ok Deresi’nin güneyinde kalan Kurt dağı bölgesini Çerçim Deresi kuzey güney istikametinde iki bölgeye ayırır. Bu bölgede bir miktar Kürt köyü var ise de yekûn teşkil etmezler. Çerçim Deresi’nin doğusunda kalan ve Türk hududuna doğru olan bölümde, Derviş Oba, Küçük Atamanlı, Kadıköyü, Mamalı Uşağı, Ömer Uşağı, SarıUşak, Kantarlı, Birincilik, Kantara, Mabedii, Çömezli, Al Cura, Hacı Kasımlı,Arslanın Köyü, Satı Uşağı, Kışlaköy, Selçik, Çakallı, Şeyh Çakallı ve İn Kale Türkmen köyleri bulunmaktadır. Çerçim Deresi’nin doğusunda ise; Aşağı Kışla,Dar Güney, Su Başı, Çolaklar, Kara Baş, Büyük Çakallı, Hacı Hasanlı, Aşağı Çobanlı, Tatar Hanlı, Karanköy, Kocaman, Şeyh Abdurrahman Gazi, Gümüş Burç,Yaha Goz, Hacdar, Aceli, Hacı İskender köyleri uzanır. Cebeli Seman’ın doğusunda ve Afrin Suyu Vadisi’ndeki Türkmen köyleri, kuzeyden güneye doğru sırayla şöyledir: Kurt Kulağı, Kara Kurt Kulağı, Kara Tepe, Kersen Taş (nahiyemerkezi), Masut, Burç Gaziler, Çadırköy, İskanköy, Celeme, Eski Celeme, Göl Bayılı, Yukarı Divan, Molla Halil ve Atma köyü. Kilis kazasının güneyinde Suriye tarafında kalan Azez kazasına bağlı Türkmen köyleri batıdan doğuya doğru yine aynı şekilde kesintisiz devam eder. Azez kazası ile Afrin Suyu arasında kalan Türkmen köyleri şunlardır: İki Dam, Dam, Kuzuncu Pınar, Arpa Veren, DikmeTaş, Kozcu Pınarı, Umranlı, Büyük Kargın, Ali Beyli, Çimenli, Direkli, Aşağı Dam, Kastal, Ziyaret, Katma, Metinli ve Ali köyüdür. Azezin doğusundaki köyler ise: Sucu, Kefer, Parça, Kefersuç, İğde, Havar, Hacar, Nasmiye, Telbattal,Kısacık, Telşahin, Çeke, Dudan, Kuru Mezra, Bağ Dili, Karaköprü, Yeniyapan,Mırgıl, Şamandıra, Savran, Tuğlu, Kızıl Mezra, Barak, Kefer, Kani, Tel Hüseyin,Yelbabal, El Beğli, Yahnil ile Defterdar köyleridir. Azez’in güneyinde kalanTaşlı, Horbil ve Başköy ise Halep’e bağlıdırlar. Bab kazası Haleb’in kuzeydoğusunda yer alır.

Gaziantep hududumuzdaki El Beğli nahiyesinin Suriye’de karşılığı Çoban Beğ nahiyesidir. En kuzeyindeki Çoban Beğ’den başlayarak Güneyde Bab kazasına kadar uzanan Türkmen köyleri sırasıyla şunlardır: Çıldır Apa, Şahin mezrası, Tel Hamur, Kadılı, Karagöz, Zeyyatlı,Kartır, Türkmen Parkı, Sinsile, Haliloğlu, Ziyaret köyü, Kocaali, Taşkapı, HacıVeli, Mamalı, Yukarı Kanlı Kuyu, Kuruca Hüyük, Molla Yakup, Ayyaş, Kevsenli,Bozluca, Eda Abat, Sekizler, Kalkım, Zülüf, Kapıviran, Tepeviran, Elçi, Mazıcı,Arapgördük, Hacı Köse, Tepecik, Tarhın, Eşcurum, Sapviran, Kanlıkuyu, Kör Hüyük, Kumru, Ulaşlı, Burgaz, Kendirli, Koç Ali, Kop veren, Surnabat, MehmetAğa, Başköy (Nahiye), Acemi, Bayraktar ve Mağa köyleridir.

Münbiç kazasının kuzeyinde bulunan ve hududumuzdaki Akça Koyunlu nahiyesinden Munbiç kazasına doğru; Öküz öldüren,Karagöz, Manafi solak, Acar, Bo Hüyük, Belveren, Çukurveren, Göllü, Sabuncu, Karayakup,Koyunlu, Karataşlı, Kadılar, Çörten, Baltacı, Eşekçi, Kubbe, Türkmen, Kantara,Mirza Şehid, Memik, Küçük Arap Hasan, Büyük Arap Hasan, Alabak, Mahzenli,Sonbun, Yaşlı, Taşlı, Küyük, Kerpiçli, Çatalviran, Yılanlı, Aşağıçakal,Yukarıçakal, Çoraklı, Akviran, Osman Geldi, Küçük Medene, Büyük Medene, ŞeyhYahya, Beğ veren, Ballı, Ziyarat, Camuz, Viran, Demdenoğlu, Nafak, Helyağcı,Bozçeyik ziyareti (Bölge Türkmenleri arasında çok itibar gören bir ziyaretgâhın bulunduğu bir köydür.), Aşağı Kuru Dere, Orta Kuru Dere, Yukarı Kuru Dereköyleri yer alır.

Münbiç kazasının güneyinde ise, İsmail Efendi Ömer Bey, Akçukur, Yalnızdan, Küçükköy,Öküz göze, Katma, Sıçan,Kazıklı, Çene, Küçük Çene, Elbeğli, Küçük Kara Tepe veBüyük Kara Tepe köyleri bulunmaktadır.

Hududumuzdaki Barak nahiyesinden itibaren Türkmen Barak köyleri yine Suriye tarafında devam ederler. Gaziantep topraklarından doğarak Akçakoyunlu yakınlarından hududumuzu terk ederek Suriye topraklarına giren Sacur Suyu bir müddet güneydoğu istikametinde seyrederek Avşar bucağı yakınında Fırat Nehri’ne karışır. Türk hududu ile Sacur Suyu arasında kalan köyler, umumiyetle Baraklı oymağının yerleştiği köylerdir. Bu bölgede yer alan köyler sırasıyla şunlardır; Cerablus(nahiye), Aşağı Cerablus, Harbül Ceman, Teklicek, Döğünük, Karakuyu, Kındıra,Taşatan, Aşağı Talşatan, Çimenli, Yusuf Bey, Kuru Hüyük, Bulduk, Şeyh Ahmetli,Akpınar, Küçük Deliz, Büyük Deliz, Tatlı kuyu, Kösecik, Bel Mağara, Kırk Mağara, Balaban, Topar, Dedet, Tookar Selami ve Bir Atadır. Sacur Suyu’nun güneyinde ise Avşar bucağı, Küçük Hamam, Büyük Hamam, Tavşan, Keçici, Köpekli Kuyusu, Küçük Yılanlı, Büyük Yılanlı, Kersen, Domuzlu, Mağara, Kara Sofu, Küçük Merkez, Kara Seki, Yusuf Paşa Kışlası, Keçili Kuyu, Nafi Paşa Bahçesi, Küçük Sandal, Büyük Sandak, Şaşı Köy Yukarı Uçkuna, Aşağı Uçkuna, Orta Uçkuna köyleri yer alır. Bu bölge Türkmen köyleri Fırat Nehri’nin doğu tarafında devam eder.

Şanlıurfa vilayetine bağlı hududumuzda bulunan mürşit pınarı, nahiyesi ile Akça Kale kazasının güneyine isabet eden bu köylerin en doğudaki hududu Belih Irmağı’na kadar uzanır. Bu bölgede yer alan köyler sırasıyla; Zor Mağara, Kuran Hacı İsmail, Kara Kuyu, Doğlu Dağ, Çevrik, Yedi Kuyu, Kör Pınar, Alişar, Kopuz,Boztepe, Kertik, Karakılıç, Arslantaş, Köpeksatan, Askan Harap Beğ, Çelik,Yukarı Taşlık, Aşağı Taşlık, Kankara, Tepe Viran, Uzun Domuz, Domuz, Pendir,Göbelik, Avhan, Derindur, Seyf Ali, Yeni Yapan, Yukarı Şeyhler, Aşağı Şeyhler,Ilıcak, Kur İni, Boyrazoğlu, Kumluk, Zırp Kötep, Meydan Halilcik, Çakal Viran,Toraman, Boğaz, Kuyumcu, Kılınç veren, Arslankuyu, Harabe Köy, Kırat, Kirik,Mağara, Geyik, Dede, Kula Kara, Kozak, Fıtık, Bucak, Sariç, Başkuşu, Eğerli ve Göllü köyleridir.” [xiv]

 



* Giresun Üniversitesiİktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü ÖğretimÜyesi.

[i] Suphi Saatçi, Irak’ta Türk Varlığı, İstanbul, 1996, s.39

[ii] Geniş bilgi için bakınız:Kâzım Yaşar Koproman,  “Tolunoğulları”,ve “İhşidiler”, Makaleler, (ed:Semih Yalçın), Ankara, 2005.

[iii] Ali Sevim, Suriye-Filistin Selçuklu Devleti Tarihi,Ankara, 1989, s.18-20.

[iv] Enver Yakupoğlu, Irak Türkleri, İstanbul, 1976, s. 9,11.

[v] SEVİM, Suriye-Filistin Selçuklu Devleti Tarihi, s.1–2.

[vi] Hüseyin Kayhan, Irak Selçukluları, Konya, 2001, s.44

[vii] Ali Yiğit, “Irak’taTürklerin Yaşadığı Bölgeler”, IrakCoğrafyasında Türk Varlığı ve Kültürü Sempozyumu, 18-19 Mayıs 2012, s. 185.

[viii] Selçuk Duman, II. Meşrutiyetten İngiliz MandaterliğineIrak, Ankara, 2010, s.8.

[ix] Sinan Marufoğlu, Osmanlı Döneminde Kuzey Irak, İstanbul,1998,  s. 54,58.

[x] SAATÇİ, Irak’ta Türk Varlığı, s. 33.

[xi] Geniş bilgi için bakınız:DUMAN, II. Meşrutiyetten İngilizMandaterliğine Irak.

[xii] Geniş bilgi için bakınız:Mustafa Kafalı, “Suriye Türkleri I” Makaleler,(Yayhaz: Semih Yalçın-Süleyman Özbek), Ankara, 2005, s. 429.

[xiii] www.turkomania.org.tr

[xiv] KAFALI, “Suriye Türkleri II”s.437-444.