KırgızTürklerinin İlk Opera Sanatçısı Bulat A. Minzhilkiev (1940-1997)
Dr. TimurB. Davletov[1]
KırgızTürklerinin dünyaca tanınmış ilk opera sanatçısı
Bulat A.Minzhilkiev’in azız hatırasına ithaf olunur.
Onun,güzellik ve ifade yetisi bakımından nadir bulunan sesi gücü, enginliği veesnekliği ile büyülemektedir. Kırgız ses sanatçılarının içerisinden yüksekseviye vokalist olarak kendinden söz ettiren Bulat Minzhilkiev (Kırgızca: BolotMiñjılkıyev, baba adı: Abdullah) olmuş hem Sovyetler Birliği hem de dünyanınbirçok ülkesinde haklı bir biçimde üne kavuşmuştur. Bu arada Miñjilkiyev soyadıTürkçede bin yılkı sahibi kimse olarak anlamlandırılabilir. Bu ise ekonomik güçve zengin bir varlığa sahip olan bir soy anlamına gelmektedir. Bulat isesağlamlığı artırılan çelik türüne verilen bir isim olup zamanında Türkkültürüne dışarıdan giren ve yaygınlık kazanan bir sözcüktür.
1940yılında o zamanki adıyla Frunze’de (şimdilerde: Bişkek) jeoloji emekçisi birailede dünyaya gelen Bulat Minzhilkiev okulu bitirdikten sonra amcasınınelinden tutup getirdiği bale tiyatrosu bünyesinde faaliyet gösteren operasınıfında kendini bulmuştur. Daha ileriki zamanda öğrencisi olduğu TaşkentKonservatuvarında iken Cumhuriyetler Arası Orta Asya ve Kazakistanlı GençMüzisyen ve İcracılar Yarışması’nda birincilik ödülünü kazanmıştır. DerkenNevai Taşkent Opera ve Bale Tiyatrosu sahnesinde çalışmaya başlamaktadır.
Konservatuvarıbitirince Ali Şir Nevai Opera ve Bale Tiyatrosu’nda solist olabilme olanağındanvazgeçen Minzhilkiev Frunze’ye döndükten sonra buradaki opera tiyatrosunda başbassanatçı olarak yerini almış, kendini bu yönde tamamen adamıştır. Bu alandakiilgisi ve çalışmaları ise Evgeni Onegin, Rusalka, Faust, Oleka, Don Karlos,Boris Godunov operalarını kapsamaktaydı.
Kırgız millîoperaları olan Manas ve Ay Çürek doğal olarak o sesiyle sanatseverleribüyülemekteydi. Onunla bu anlamda kıyaslanabilecek kimse de yoktu. Vokalözgürlük onda sahne özgürlüğüyle uyum içindeydi. Özellikle onun Faustoperasındaki Mefistotel rolü hayran bırakıp hafızalara kazınmaktaydı.İzleyicilerin dikkatlerini üzerinde toplama ve kontrol altına alma yeteneği budenli güçlüydü.
“İnsanlarDemir Uğruna Ölmekte” adlı tanınmış aryayı ünlü sanatçı oyun esnasında ikibazen ise üç kez icra etmek durumunda kalabilmekteydi. Bulat Frunze’dehakikaten bir ulusal kahraman idi. Ve Mifestotel Minzhilkiev’in repertuvarındaefsanevi partilerden biri olarak yerini almaktadır.
Dünyanınbirçok vokalistini etkileyen İtalya’daki Milano şehrinde bulunan La ScalaTiyatrosu’nda izleyici olarak bulunabilmek, daha da ilerisi Belkanteüstatlarından eğitim alabilmek herhangi genç şarkıcının hayaliydi. BulatMinzhilkiev ise pilkante ustalığını Barra üstatlarından, ardından da MaestroMerlini’den öğrenmiştir. Diploma çalışması ise G. Verdi’nin Don Carlosoperasındaki Kral Fillip partisi olmuştur. Söz konusu bu sınavdan başarılı birbiçimde geçen sanatçı nice opera sanatseverlerin hayran olduğu dünya çapındakiyıldızların yer aldığı uluslararası prestije sahip bu sahnede üstün bir sanatortaya koymuştur. Konservatuvarda eğitim ve opera sahnesinde elde edilen ilkbaşarılar, ayrıca İtalya’daki staj ve Fransa’daki uluslararası vokalistleryarışmasında başarılı performans ile Sofya’daki Birincilik Ödül ve AltınMadalya vs. bütün bunları geride bırakan ünlü sanatçı için olgun bir sanatdönemi başlamaktadır. Bu kapsamda Bulat Minzhilkiev Kırgız sahnesinde yalnızcaRus ve Batı klasikleri değil aynı zamanda çağdaş müelliflerin eserlerindenbeslenen büyük bir sahne tipini yaratmıştır. Sahnenin yanı sıra çok genişcoğrafyaya yayılan turne, konser, festivaller, ayrıca toplumsal ve pedagojikfaaliyetleri sanatsal yaşantısını doldurmaktadır. Sovyetler Birliği’nde millîsanatçıların içerisinde Bulat Minzhilkiev Moskova’daki Bolşoy Tiyatrosusahnesinde Boris Godunov rolüyle yer alan ilk kişiydi. Minzhilkiev’in kendisiBoris Godunov partisinin icrasını hayatındaki en önemli olay olaraknitelemiştir. Onun icra ettiği Boris Godunov’u Metropoliten Opera ile CennedyCenter’deki büyülenmiş Amerikan sanatseverleri alkış tufanına tabi tutmakta vesevgi seline boğmaktaydı. Eleştirmenler Minzhilkiev’in Boris Godunov partisikonusunda dünyanın bütün opera sahnelerinde tartışmasız bir biçimde öncelikliaday olarak gördükleri konusunda hemfikirdi.
Dünyacatanınan senfonik orkestra şeflerinden Valery Gergiev’in daveti üzerine dünyacatanınmış Mariinskiy Tiyatrosu’na gelen büyük sanatçı bu sahnede sanatsalfilizlenme dönemini yaşamıştır. Şarkıcının büyük hayat ve yaratı gücü buradayaraşır hacme ulaşmış ki zaten sanatçının kendisi de sürekli kendini geliştirmepeşinde koşturmaktaydı. Gezegenimiz üzerinde bulunan bütün kıtalardan sesinihayranlıkla dinlemek üzere davet alan Bulat Minzhilkiev, Kakçak ve İvanHobanskiy gibi partilerde rakip tanımamaktaydı. Onun yakın dostu, MariinskiyTiyatrosu Sanat Yönetmeni ve Başşefi Valeriy Gergiev, Minzhilkiev’i şöyle anlatmaktadır: “O icra etmeye başladığı zaman sankisalonda akustik değişmekteydi, o denli hem tını hem de manevi içerik bakımındanzengin idi ki sesi mistik bir hava hissi uyanmaktaydı. Onun sesi orkestraüzerinde süzülmekteydi. ”
BulatMinzhilkiev yalnızca opera şarkıcısı değil aynı zamanda güçlü bir odaicracısıdır. Rus ve yabancı bestecilere ait romanslardan, ayrıca çok sayıdaKırgız, Rus ve İtalyan halk türkülerinden oluşan konser repertuvarı kapsamlı veçeşitlilik bakımından zengindi. Bulat Minzhilkiev’in otuz yıl süren sahneyaşamı gerçekten hayranlık uyandırmakta ve dünya çapında tanınmış orkestraşeflerinden V. Gergiev’e göre “başarı ve mutlulukla doluydu.”
Bin yılkısahibi olan bir Kırgız Türkleri soyundan gelen Abdullah oğlu Bulat gerçekten dedünyadan kopuk değil tam tersine uluslararası toplum ile bütünleşik olan Türkdünyasının hakikaten sanat ve kültür seviyesinin ne denli yüksek olduğunun ne kadargüçlü bir potansiyele sahip olduğunun önemli göstergelerinden biri olarakhatırlanmalıdır.
[1]Uluslararası Şamanizm Araştırmalar Merkezi Müdürü, aronxakas@yahoo.com