CEVHERİ: KAZAKİSTAN,RUSYA VE ÇİN GİBİ İKİ DEV ARASINDA ÖZGÜRCE MÜCADELE EDEN BİR BOZKURTTUR
Sahip olduğu coğrafi alan itibarıyla dünyanın en geniş ülkelerindenbirisi olan Kazakistan’ın Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyindeki geçiciüyelik süresi bu yıl sonunda doluyor.
26.06.2016 tarihinde New York’ta BM Genel Kurulunda yapılan oylamada 193ülkeden 138’inin desteğini alarak 2017-2018 yılları için Güvenlik Konseyiüyeliğine seçilen Kazakistan’ın bu süre zarfında bölgesel ve küresel barışa,güvenliğe ve esenliği ne tür katkılarda bulunduğu konusu Sahipkıran StratejikAraştırmalar Merkezi (SASAM) tarafından düzenlenen bir panelde masayayatırıldı.
Türk Ocakları Genel Merkezinde yoğun bir katılım ile gerçekleştirilenve SASAM Başkan Yardımcısı Cesurhan Taş’ın moderatörlüğünü yaptığı paneldeSASAM Başkanı Süleyman Erdem kısa bir takdim konuşması yaptı. Ardından ilk sözüTBMM,Türkiye-Kazakistan Dostluk Grubu Başkanı ve AK Parti ŞanlıurfaMilletvekili Mehmet Ali Cevheri aldı.
Cevheri, Anadolu’nun manevi ve gerçek fatihi Hoca Ahmet Yesevi’yirüyasında gördüğünü ve bu rüyadan çok etkilendiği için Türkiye-KazakistanDostluk Grubunda yer almayı özellikle talep ettiğini söyledi.
Türkiye’nin Kazakistan’ın bağımsızlığını, bağımsızlık ilanını müteakipiki saat içinde tanıyan ilk ülke olduğunu hatırlatan Cevheri, Kazakistan’ın BMGüvenlik Konseyi üyeliğine seçilme sürecinde de Türkiye’nin lobifaaliyetlerinin önemli katkısının olduğunu belirtti. Cevheri, konuşmasındaözetle şu hususlara değindi;
“Kazakistan’ın 18 milyon nüfusunun %70’i Kazak’tır ve SSCB’ninRuslaştırma politikaları, Kazak kimliğini yok etmek üzere iken NursultanNazarbayev’in bilge liderliği sayesinde Kazakistan kendi millî ve manevikimliğini kazanmıştır. Rusların Orta Asya coğrafyasını işgal ettikten sonrabölge halklarına Kiril alfabesini dayatması, tesadüf değildir ve Ruslarınuyguladığı kültür emperyalizminin önemli bir göstergesidir. SSCB Dönemi’ndeOrta Asya Türk Cumhuriyetleri ile aramızda 70 yılı aşan bir fetret devriyaşandı. Eğer bir ve beraber olursak, geleceği bizler şekillendireceğiz. Bununiçin aynı dili konuşmamız gerekiyor. Bilge Lider Nazarbayev, bölgedeki diğerTürk Cumhuriyetlerine de abilik yapmaktadır. Türkiye ile Rusya arasında yaşananuçak krizinin çözümünde Kazakistan aracılık yapmıştır ve sorunun çözümünde çokciddi katkı sunmuştur. Kazakistan, Suriye krizinin çözümüne yönelik AstanaSürecini başlatarak Suriye’de barış ortamının sağlanmasına yönelik çok önemlibir katkı sunmuştur. Kazakistan, bölgesel ve küresel barışa katkı için proaktifbir tavır sergiliyor, geri durmuyor ve meselelere sahip çıkıyor. Kazakistan, Rusyave Çin gibi iki dev arasında özgürce mücadele eden bir bozkurttur.”
BUDAK: KAZAKİSTAN, ORTA ASYA’DA BARIŞ, HUZUR VEİSTİKRAR KAYNAĞIDIR
Panelde konuşan Türkiye-Kazakistan Dostluk Derneği Başkanı Budak,sözlerine Polonya kökenli ABD'li siyaset bilimci, devlet adamı ve stratejistZbigniew Kazimierz Brzezinski “The Grand Chessboard” (Büyük Satranç Tahtası)adlı kitabında Kazakistan için stratejik konumu ve devasa büyüklüğüne atfen“Avrasya’nın kalkanı” tabirinin kullanıldığını ifade ederek başladı.
Kazakistan’ın coğrafi büyüklüğünü ifade etmek için de dünyada en küçük50 devletin topraklarının toplamının ancak Kazakistan topraklarının büyüklüğünedenk geldiğini ifade eden Budak, şunları kaydetti:
“Kazakistan, Orta Asya’da barış, huzur ve istikrar kaynağıdır. Kazakistan’ın Bilge Lideri Nazarbayev,Kazakistan’ın potansiyelinin gerçekleşmesinde çarpan etkisi oluşturmuştur. SSCBdağıldığında en önemli nükleer yük, Kazakistan sınırları içinde kalmıştı. Buyük, dünyada 4. büyük nükleer yüktü. Nazarbayev, kendi nükleer silahlarını imhaetmekle kalmadı, tüm dünyaya nükleer silahsızlanma çağrısında bulundu venükleer silahsızlanma kampanyalarına önderlik etti. Kazakistan, tüm dünyadanükleer silahlardan vazgeçen, Semipalatinsk nükleer test sahasını kapatan venükleer silahları terk etmek için devletlere sürekli çağrı yapan ilk ülkeolarak biliniyor. Suriye krizi, Astana Süreci ile çözüme doğru evrildi.Nazarbayev’in bilgeliğine ve dünya barışına katkısına ilişkin somut bazıörnekler vermek istiyorum; Moskova’nın Vnukova Havaalanı’nda 21 Êkim 2014tarihinde kaza görünümlü bir suikast gerçekleşti. Fransız Total şirketinin üstyöneticisi Margerie’yi taşıyan Falcon tipi özel bir jet, gece geç saatlerdeVnukovo Havalimanı’ndan havalanmak üzere pistte hızlandığı sırada kar küremearacıyla çarpışmış ve kazada Margerie’nin de aralarından bulunduğu 4 kişiölmüştü.. Fransa, bu olayın bir suikast olduğunu ileri sürerek çok sert tepkigösterdi. Nükleer bir kriz ortaya çıktı. Bu sırada Fransa CumhurbaşkanıHollande, Kazakistan’ın başkenti Astana’da idi. Nazarbayev, Hollande’yiyatıştırarak Rusya’ya gidip olayın arka planını araştırmak üzere ikna etti.Nazarbayev’in dediği yapıldı ve sonuçta olayın bir kaza değil, NATO, CIA vePentagon yapımı bir suikast olduğu ortaya çıktı. Sonuçta Fransa ve Rusyaarasında büyüme ihtimali yüksek bir gerilim, Nazarbayev’in bilge tutumusayesinde çözüldü.Rus uçağının düşürülmesi sonrasında Türkiye ile Rusyaarasında oluşan gerilim, Nazarbayev’in devreye girmesiyle yumuşadı. Nazarbayev,krizin çözümü için hem Türkiye’ye, hem de Rusya’ya gitti. Ara buluculuk yaptı.Nitekim 15 Temmuz sonrasında anlaşıldı ki, Rus uçağının düşürülmesi hadisesi debir komplo sonucu yaşanmıştı. Nazarbayev’in sorunların çözümünde insani yönü deçok kuvvetli idi. Zamanın Cumhurbaşkanı Turgut Özal ile zamanın BaşbakanıSüleyman Demirel arasında büyük bir gerilim yaşanıyordu ve bu durum,Türkiye’nin menfaatlerine zarar verme potansiyeli taşıyordu. Nazarbayev, Özalve Demirel ile görüşüp aralarını düzeltti. 1997’de Kazakistan’da televizyondaNazarbayev’in 2030 stratejilerini açıkladığına şahit oldum. Daha 6 yıllıkgeçmişi olan bir devlet için 33 yıllık bir vizyon çiziyordu. Konuşmasına“Geçmiş günden uzağı yok, gelecek günden yakını yok.” diyen bir Kazak Atasözüile başladı ve bir Kazak bilgesinin sözü ile konuşmasını bitirdi. Nazarbayev,Orta Asya Birliğinin kurulmasını teklif etti ve Birliğin kurulmasına öncülüketti.”
Budak, Nazarbayev’in 18 Şubat 2005 tarihinde yaptığı şu konuşmayıhatırlattı:
“Ya dünya ekonomisinin sonsuza dek ham madde sağlayıcısı kalmak, yenibir imparatorluk beklemek ya da Orta Asya bölgesinin somut entegrasyon sürecinibaşlatmayı tercih edeceğiz. Orta Asya Devletler Birliği’ni kurmayı teklifediyorum. Bizim ekonomik çıkarlarımız, tarihî-kültürel köklerimiz, dilimiz,dinimiz, ekolojik sorunlarımız, dış tehditlerimiz ortaktır. AB mimarları böylemüşterek noktaları sadece hayal edebilirdi. Ancak bu durumda biz, atalarımızalâyık olabiliriz. Önce Çarlık idaresi, daha sonra Stalin’in politikası bubirlikten korktu ve bölgemizi idari-millî kesimlere parçaladı. İzlenen politika‘Parçala yönet!’ idi. Artık şimdi bizim tarafımızdan eşit haklara sahip bölgehalklarının gelecek nesillerine zaruri olan yeni bir istikamet göstermeninzamanı geldi.”
Nazarbayev’in, Kazakistan’ın 10 yıllık serüvenini anlattığı 60dakikalık bu konuşmasının önemine değinen Budak, şunları ifade etti:
“Bu konuşmada şöyle bir ifade kullandı; ‘10 yılda Çin ile aramızdayaşanan 1500 yıllık sınır sorunlarımızı tamamını çözdük.’ 10 yıllık bir devletbaşkanı olarak 1500 yıllık bir soruna atıf yapması, Nazarbayev’in Kazakistan’ı1500 yıl önce kurulan Göktürk Devleti’nin devamı olarak gördüğünü gösteriyordu.Zira 1456 yılında Kazak Hanlığı kuruluncaya kadar tarihte ‘Kazak’ adında birmillî kimlik yoktu.”
ZORLU: TÜRKİYE İLE RUSYA ARASINDAKİ KRİZİNAZARBAYEV ÇÖZDÜ
Panelin üçüncü ve son konuşmacısı Ahi Evran Üniversitesi SiyasetBilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi Zorlu, sözlerine BM’nin karar almamekanizmaları hakkında bilgi vererek başladı. Güvenlik Konseyinde 5 daimî üyeve 10 geçici üye bulunduğunu ve geçici üyelerin sadece idari konularda oyhakları olduğunu belirten Zorlu, Kazakistan’ın geçici üyeliği döneminde BM’ninadil olmayan bu sistematiğinin değiştirilmesi için resmî öneri sunduğunu ifadeetti.
Zorlu, konuşmasında özetle şu hususlara değindi:
“Nazarbayev, Kazakistan’ın bağımsızlığının daha ilk yılında, 1992’deBM’de yaptığı konuşmada gelişmiş ülkelerin gelişmekte olan ülkelere GSMH’lerinin%1’i tutarında kalkınma yardımı yapmasını teklif etmiş ve uluslararasıyardımlaşmanın önemine dikkat çekmişti. Kazakistan, 1995’ten itibaren GelecekVizyonu kapsamında uluslararası yardımlarda bulunan bölgedeki tek ülkedir.Kazakistan, 2018’in Ocak ayında bir aylık süreyle Güvenlik Konseyinin DönemBaşkanlığını üstlendi. Kazakistan, 2009 yılında uluslararası bir örgüt olarakkurulan Türk Keneşinin kurulmasına öncülük etti. Kazakistan, BM GüvenlikKonseyi üyeliğini, Orta Asya bölgesinde yaşanan 4 temel sorunun çözümü için birvesile olarak gördü. Bu 4 temel sorun; a- Enerji güvenliği, b- Nükleergüvenliği, c- Gıda güvenliği, d- Su güvenliği (Aral Denizi kuruyor ve Seyhunile Ceyhun Nehirlerinin suyunun paylaşımı problem oluşturma potansiyelitaşıyor. Kazakistan proaktif bir rol üstlenerek sorun ortaya çıkmadan çözümüiçin Astana’da bir süreç başlatmaya hazırlanıyor.) Nazarbayev, Türkiye-Rusyasorununun çözümünden sonra Türkiye’ye gerçekleştirdiği bir ziyarette;‘Türkiye-Rusya arasında ki krizi çözdük, şimdi sırada Türkiye ile Özbekistanarasındaki sorunların çözümünde.” demişti ve sonrasında Türkiye-Özbekistanilişkilerinde hızlı bir iyileşme yaşandı.”
Nazarbayev, bir konuşmasında “Türkiye’nin dostlarını çoğaltmak vedüşmanlarını azaltmak gerek.” şeklindeki sözlerini hatırlatan Zorlu,“Nazarbayev, proaktif bir lider ve sorunlar ortaya çıkmadan çözmek için gayretediyor. Kazakistan, Nazarbayev’in bilge icraatları sayesinde Dünya Bankasıverilerine göre dünyada iş yapılabilir en iyi ülkeler arasında 28. ülkekonumuna yükseldi.” sözleriyle konuşmasını tamamladı.